M A K E R S :
Liever Vermeer dan Dennis Hopper
DANIELLE PINEDO
Ze houden van kunst, klassieke
muziek, dieren, gezonde mensen of een veilige samenleving. En ze vormen
de nieuwe achterban van de AVRO. Een dagje op stap met tribuneleden. "Ik
heb niets met dat familiegevoel."
Geertje (62) is al jaren lid van de NCRV, haar man Clemens (63) van de
KRO. Beiden zitten sinds vorig jaar ook bij de AVRO, via het
lidmaatschap van de tribune Tussen Kunst & Kitsch. Ze omschrijven
zichzelf als "passieve kunstbelevers". Geertje: "Op vakanties lopen we
graag een museumpje binnen." Clemens: "Maar we kopen zelden een
kunstwerk." Geertje: "Behalve als het iets toevoegt. En dat doet het
vrijwel nooit."
Een tribune is "een plek voor mensen die dezelfde interesse hebben en
daar actief mee bezig willen zijn", meldt de AVRO in een brochure. Van
de achttien tribunes die de omroep in 1997 oprichtte zijn er vijf over,
gegroepeerd rond de thema's Kunst, Gezondheid, Klassieke muziek, Dieren
en Veiligheid. De tribune Tussen Kunst & Kitsch is met 42.000
leden de grootste, gevolgd door Gezondheid (30.000), Alle
dieren tellen mee (25.000), Klassieke muziek (13.000) en
Veiligheid (13.000).
Tribuneleden (kosten 12,60 gulden per jaar) kunnen twee keer per maand
deelnemen aan excursies of rondleidingen. Ze mogen met voorrang tv-
opnamen bijwonen en krijgen elk kwartaal een magazine waarin zij op "de
krenten uit de kunstpap" worden geattendeerd. Ook zijn er regelmatig
speciale aanbiedingen. Na een uitzending over fotograaf Paul Huf in
Close Up, eind vorig jaar, mochten tribuneleden voor 200 gulden
een van zijn foto's kopen. "Bel gauw en hang een echte Huf boven de
bank", moedigde het tribunemagazine de lezers aan.
Clemens en Geertje gaan vandaag voor het eerst naar een
tribuneactiviteit: een rondleiding op de kunstbeurs ART in Rotterdam.
Samen met andere tribuneleden mogen zij een uur lang, onder begeleiding
van een kunstkenner, langs de galeriestandjes lopen en vragen stellen.
Zo wil Clemens graag van een galeriehouder weten hoe het met zijn omzet
zit. Aan een ander vraagt hij hoeveel jong talent hij "in portefeuille
heeft". Hij wordt gerustgesteld: het gaat goed met de Nederlandse kunst.
Lidwien (59) en Theo (60) zijn lid van de VPRO. Zij heeft "helemaal
niets met het AVRO-familiegevoel", maar gaf zich twee jaar geleden op
voor een cursus 'kunst kijken op Schiphol', na een oproep in het tv-
programma Tussen Kunst & Kitsch. "Voor die cursus moest ik eerst
lid worden van de tribune, en dat heb ik toen maar gedaan." Tot haar
ergernis bemerkte ze onlangs dat ze daarmee ook lid van de AVRO was
geworden. "Een nogal slinkse manier van ledenwerven." Vooral Lidwien
neemt vaak deel aan de tribuneactiviteiten, maar zou het haar kinderen
niet aanraden. "Te veel grijs", vindt zij. Het gemiddelde kunstlid is
zestig jaar.
Yvonne (48) is al tien jaar lid van de VARA. Ook zij was geen lid van de
AVRO geworden als ze niet door de omroep was benaderd. Yvonne: "Ik had
meegedaan aan een schriftelijke prijsvraag in het tv-programma
Kunstblik. Daaruit concludeerde de AVRO dat ik interesse in kunst
had. Ik werd gebeld of ik tribunelid wilde worden. Dat wilde ik wel."
Geertje, Clemens, Lidwien, Theo en Yvonne vertegenwoordigen de nieuwe
achterban van de AVRO. Want dat is volgens Wim Weijland, hoofd Cultuur
en Amusement van de omroep, de uiteindelijke functie van de tribunes:
een nieuw ledenbestand creëren. Weijland: "Die tribunes zijn
groepen gelijkgestemden. Communities, zeg maar. Omroepen als de
VPRO, de VARA en de EO zijn - door de aard van hun programmering of hun
religieuze of politieke wortels van nature al hechte gemeenschappen. De
AVRO niet. Op deze manier hopen wij dat toch te bereiken." Dat veel
tribuneleden al lid zijn van een andere omroep en weinig affiniteit met
de AVRO hebben, vindt hij verklaarbaar. "Die band moet groeien, daar is
tijd voor nodig. En wat dat dubbele lidmaatschap betreft: veel
Nederlanders zijn nu eenmaal lid van een omroep. Dat is onvermijdelijk."
Weijland typeert het gemiddelde lid van de Tussen Kunst & Kitsch-
tribune als "iemand die af en toe een boek leest en drie keer per jaar
naar een museum gaat - eerder Vermeer dan Hopper. Het zijn mensen die
liever niet alleen op stap gaan of zelf informatie vergaren. Wij
proberen de activiteiten dan ook zo laagdrempelig mogelijk te houden."
De gemiddelde leeftijd van kunstleden vindt hij "aan de hoge kant". Bij
Dieren en Gezondheid ligt die leeftijd aanzienlijk lager
respectievelijk 30 en 35 jaar. Weijland: "Voor Kunst moet
verjonging mogelijk zijn. Vijfenveertig is een mooi streefgetal."
De vraag is hoe hecht de nieuwe AVRO-gemeenschappen zijn. Van de 42.000
Tussen Kunst & Kitsch tribuneleden zijn er vandaag dertig komen
opdagen. Maar volgens Weijland komt het vaker voor dat een activiteit
achthonderd man trekt, vooral als Beeldenstorm-presentator Henk
van Os van de partij is. Als voorbeeld geeft hij de
dubbeltentoonstelling over reliekverering, in de Amsterdamse Nieuwe Kerk
en het Catharijneconvent in Utrecht. Tribuneleden konden voor twintig
gulden beide tentoonstellingen bezoeken, en kregen korting op hun
treinkaartje. Via een audio-apparaat konden ze tijdens de reis luisteren
naar een verhaal van Van Os over pelgrimages in de Middeleeuwen.
Drieduizend tribuneleden meldden zich aan.
De tribuneactiviteiten vallen niet bij iedereen in goede aarde. Zo
vroeg het Commissariaat voor de Media zich eerder dit jaar af of het
programma-aanbod van de AVRO daardoor niet op een tweede plan kwam te
staan. Waarnemend voorzitter Lennart van der Meulen stelde in
Adformatie vast dat "de AVRO zich meer en meer ontwikkelt als
multimedia-uitgever en organisator op de grens tussen publieke
dienstverlening en commercie". Programma's werden volgens hem op deze
wijze ondergeschikt aan de overige activiteiten. Die indruk werd
versterkt toen de NOS-top de winterprogrammering van de AVRO in januari
naar de prullenmand verwees; een ingreep die vorige week weer werd
teruggedraaid.
Weijland kan zich niet vinden in de kritiek. Volgens hem blijft de
kwaliteit van de programma's wel degelijk vooropstaan. Fel: "Van de tien
best gewaardeerde programma's op de Nederlandse televisie, waren in
januari vier AVRO-programma's. En Tussen Kunst & Kitsch is, na
Studio Sport en Het Journaal, een van de best bekeken
programma's ." Ook insinuaties dat de tribunes met omroepgeld zouden
worden gefinancierd, ontkracht hij met klem. "Tribuneleden betalen hun
eigen activiteiten. De organisatie en het magazine worden gefinancierd
met verenigingsgeld en inkomsten uit het tribunelidmaatschap."
Twee weken geleden kreeg de AVRO steun vanuit onverwachte hoek. In
opdracht van de NOS deed adviesbureau McKinsey onderzoek naar de rol van
de nieuwe media binnen het publieke bestel. Een van de uitkomsten was
dat "het faciliteren en stimuleren van communities een goede
manier is om (..) de positie van de omroepen in de samenleving te
verankeren". Volgens McKinsey zou de publieke omroep "een platform
kunnen creëren waarop het publiek zelf communities kan starten, en
dit stimuleren door content te leveren die deze communities
ondersteunt". Weijland wijst erop dat dat nu al gebeurt: "Naar
aanleiding van het AVRO-programma Wie is... de Mol
zijn diverse websites en chatgroepen opgericht. Toevallig hoorde ik dat
door fans onlangs een 'Wie is de Mol dag' is georganiseerd. Daar heeft
de AVRO verder niets mee te maken. Die community houdt zichzelf
in stand."