STEVEN DERIX
Bij de Carnavalsmis zit de kerk komende morgenmiddag bom- en bomvol, vertelt pastor Ad van Kuijck van de Bernhard en Blasiusparochie in het Brabantse Made. ,,Een man of zes, zevenhonderd zitten er zeker.'' Gedronken wordt er niet (,,behalve achter het altaar natuurlijk''), maar verder wordt het - net als elk jaar - een jolige boel in de kerk van Made.

Gelovigen in kostuum in de banken, prins Carnaval op het altaar, hossen op de hoempapa van de harmonie. ,,En daarna verpozen we met elkaar met een pilsje erbij.''

Carnaval is populair als altijd - ook in de kerk. Maar het vasten erna is al lang geleden in onbruik geraakt. Tot het einde van de jaren vijftig was het heel gewoon dat katholieken ter herdenking van het lijden van Christus in de veertig dagen vanaf aswoensdag tot Paaszondag zich beperkten tot één volle maaltijd per dag, of zoals Evert de Jong van de Nationale Raad voor de liturgie van de Rooms-Katholieke Kerkprovincie het uitdrukt: ,,Je moest er niet aan onderdoor gaan, maar je moest het wél voelen.'' Maar net als zoveel katholieke gebruiken ontsnapte ook de ‘veertigdagentijd' niet aan de hervormingen van de jaren zestig. In 1967 bleven op last van de bisschoppen alleen aswoensdag en goede vrijdag als officiële vatendagen over. ,,Het lichamelijke vasten werd vervangen door de vastenactie, een collecte voor de Derde Wereld'', zegt De Jong.

Fysiek vasten, door echt minder te eten, is in Nederland alleen nog onder moslims wijdverbreid en komt hier en daar voor in New Age-kringen. Katholieken vasten niet niet of nauwelijks meer, zo leert een kleine belronde door de Kerkprovincie. Ook in de als zeer traditioneel bekend staande groot seminarie Rolduc heeft geen vastenregiem voor de priesterstudenten, vertelt rector Jan Vries. ,,Dat moet iedereen voor zichzelf bekijken.'' Natuurlijk, er is ,,extra aandacht voor soberheid en ascese'' in de veertigdagentijd. Iedere avond zijn er tijdens de vespers zijn er lijdensbeschouwingen, uiteenzettting over het lijden van Jezus. Er zijn extra gebedsdagen gepland. En de meeste priesterstudenten proberen soberder te leven in de dagen voor Pasen: minder roken, niet drinken. Maar echt vasten? Nee.

Nou nee, zegt broeder Peter, trappist in de abdij Maria Toevlucht in Zundert. ,,Het is bij ons geen ramadan.'' De versterving in de veertigdagentijd is bij de trappisten al in de jaren zestig afgeschaft, vertelt hij. ,,De trappisten hebben wel de naam een hele strenge orde te zijn, maar dat is allang niet meer zo.'' Sommige paters leggen zichzelf - onder doktersbegeleiding een streng dieet op en drinken alleen citroensap. Maar dat zijn er maar een paar. Zelf zoekt broeder Peter de ascese gedurende de vasten op het geestelijke vlak. ,,Ik erger me nogal snel aan mensen, bijvoorbeeld als iemand voortdurend in zijn neus peutert. Tijdens de vasten let ik erop dat ik me daar niet zo aan erger.''.

Echt hongerlijden is dus al geruime tijd ‘uit' onder katholieken, maar sober leven gedurende de vasten wordt de laatste jaren populairder, zegt Joke Nitjes van het (katholieke) mediapastoraat. KRO/RKK zendt vanaf aswoensdag een serie documentaires uit waarin acht mensen gedurende de vastentijd wordt gevolgd, een bewijs van de groeiende belangstelling, zegt Nitjes. ,,In de jaren vijftig waren de wetjes en de regeltjes van het vasten opgelegd. Tegenwoordig komt het vasten van binnenuit.'' Een periode van soberheid reinigt het lichaam, zegt Nitjes en, belangrijker, geeft ruimte voor bezinning. Bevlogen: ,,Door het vasten word je van binnen wat leger. Daardoor is er ruimte om na te denken over wat God met je leven wil.'' Vroeger vastte ze fanatiek, vertelt Nitjes. Tegenwoordig laat ze alleen de alchohol staan. ,,En dat is héél moeilijk voor mij.''

Ook carnavalpastor Van Cuijck ziet een lichte opleving van het vasten in zijn parochie, maar dan informeel, in kleine kring. ,,Dat past helemaal in het beeld dat de religiositeit toeneemt, maar de ontkerkelijking nog steeds doorgaat.'' Zelf ‘vast' hij met een groepje van een man of 10 binnen de parochie. Het regiem? ,,Slechts drie volle maaltijden per dag, verder alleen koffie en water.'' Maar dat kun je toch nauwelijks vasten noemen? ,,Me dunkt'', protesteert Van Cuijck. ,,geen snoepjes, geen koekje, geen wijntje, geen cognacje. We zien af van alle lekkere dingen.''