Niet alleen jongeren slikken medicijnen om op feestjes in de 'goede' stemming te komen, ook ouderen en kinderen raken steeds vaker verslaafd aan pillen. Met dank aan bereidwillige apothekers en artsen.

Door onze correspondent CAROLINE DE GRUYTER

BRUSSEL, 21 FEBR. Mensen die wat pep willen of hun zorgen willen vergeten, slikken steeds vaker amfetamines, kalmeringsmiddelen of roesverwekkende medicijnen die ze gewoon bij de apotheek kopen. Dat constateert de International Narcotics Control Board (INCB) in haar jaarrapport over 2000, dat gisteren werd gepubliceerd. Het rapport waarschuwt tegen "het groeiende probleem van overconsumptie van medicinale narcotica, die verslaving en lichamelijk en mentaal lijden tot gevolg kan hebben". Volgens de INCB, een onafhankelijk orgaan van dertien specialisten die moeten controleren in hoeverre bestaande internationale verdragen over medicinale narcotica worden opgevolgd, speelt het probleem vooral in de Westerse wereld. Het zijn niet alleen jongeren die deze zware medicijnen slikken om op feestjes in de 'goede' stemming te komen. Ook ouderen en kinderen raken steeds vaker verslaafd aan pillen.

Artsen schrijven de medicijnen betrekkelijk klakkeloos voor, stelt het rapport, om slapeloosheid, angsten, pijn en hyperactiviteit te bestrijden. Terwijl het in een aantal gevallen beter zou zijn om patiënten therapieën aan te raden die de onderliggende kwaal (zoals depressie, overspannenheid of overgewicht) te lijf gaan.

Maar het zijn niet alleen artsen die volgens de INCB minder aan symptoombestrijding moeten doen. Patiënten zelf worden steeds mondiger en krijgen via de media en directe advertentiecampagnes van farmaceutische bedrijven meer en meer informatie over 'self-care', wat ertoe leidt dat zij op eigen houtje naar de apotheek gaan en pillen kopen. Hoewel de meeste van deze medicijnen volgens de VN-verdragen alleen op recept mogen worden verkocht, houden lang niet alle apothekers zich aan die regel. Zo zitten er op een Brussels plein drie apotheken, van wie er één probleemloos nieuwe doosjes medicijnen verkoopt als een klant met een oud, leeg doosje aankomt terwijl voor die medicijnen een recept vereist is. Wie geen zin heeft om eerst naar de huisarts te gaan voor een recept, weet dus precies wat hem te doen staat. Het groeiende aantal internet-apotheken over de hele wereld zorgt voor nog meer chaos. Zo werden er vorig jaar in Thailand drie apotheken gesloten die via internet onder andere anabole steroïden en kalmerende middelen verkochten aan klanten in de Verenigde Staten die de medicijnen niet zonder recept konden krijgen in eigen land. Verslaafden, zo bleek, kregen met de post vele dozen tegelijk uit Thailand.

Met deze constatering raakt de INCB een paradox die zij zelf als eerste onderkent: aan de ene kant stelde zij in haar vorige jaarrapport het schrijnende gebrek aan medicijnen in de derde wereld aan de kaak, aan de andere kant waarschuwt zij nu tegen overconsumptie van (deels) dezelfde medicijnen in de westerse wereld. Vandaag zal de Europese Commissie bij voorbeeld een plan bekendmaken om aids, malaria en tuberculose in de derde wereld te bestrijden: zij wil grote farmaceutische bedrijven aanzetten om hun geneesmiddelen goedkoper aan te bieden in ontwikkelingslanden, in ruil voor meer Europese steun bij de ontwikkeling van nieuwe medicijnen en vaccins. Tot nu toe zijn de bewuste medicijnen vaak zo duur dat enkel de lokale elite in Azië of Afrika ze zich kan permitteren.

De adder onder het gras is nu dat die cruciale geneesmiddelen, zodra ze eenmaal voor betaalbare prijzen in derde-wereldapotheken liggen, ook op grotere schaal onder de tafel worden verhandeld. Zo raken steeds meer Jordaniërs verslaafd aan een extreem zware pijnstiller, Tramadol, die tegen de regels in zelfs wordt verkocht aan schoolkinderen die er high mee worden en al na een paar weken niet meer kunnen afkicken. "Als ik het niet verkoop", zo verdedigde een apotheker zich tegen de aantijging dat hij nooit iemand om een recept vroeg, "doen mijn collega's het wel".

Om dit soort praktijken te stoppen, roept de INCB regeringen op om apotheken en artsen scherper te controleren. Ook moeten producenten worden gestraft als zij internationale restricties op direct, klantgericht adverteren aan hun laars lappen. Verder moeten overheden, zo stelt het rapport, wetten introduceren die paal en perk stellen aan illegale verkoop via internet. Ten slotte moeten zij burgers beter voorlichten over de gevaren van excessief medicijngebruik.