Door een onzer redacteuren
ROTTERDAM, 21 FEBR. Koningin Wilhelmina's besluit om in de meidagen van 1940 uit te wijken naar Londen is de beste beslissing die ze in haar lange regeerperiode heeft genomen. Ze bleef uit handen van de Duitsers en juist de vijf jaren in ballingschap stelden haar in staat uit te groeien tot een uniek nationaal symbool.

Dat schrijft de Leidse historicus Cees Fasseur in Krijgshaftig in een vormeloze jas, het tweede en laatste deel van zijn Wilhelmina- biografie, dat vandaag is verschenen. Het eerste deel, De jonge koningin, verscheen drie jaar geleden.

Met zijn verdediging van Wilhelmina's vertrek neemt Fasseur stelling in de controverse rond het boek van de historica Nanda van der Zee, Om erger te voorkomen uit 1997. Daarin stelt zij dat het vertrek van Wilhelmina en haar regering onbedoeld de weg effende voor de Duitsers om in Nederland een civiel bezettingsregime te vestigen, dat efficiënter kon optreden tegen de joden dan een militair bewind. Wilhelmina zou zodoende indirect medeverantwoordelijk zijn voor het hoge percentage gedeporteerde joden.

Volgens Fasseur is de kritiek op Wilhelmina's vertrek, die vooral aan het begin van de oorlog heel fel was, volstrekt misplaatst. Hitler had het gedwongen vertrek van Wilhelmina niet nodig om in Nederland de jodenvervolging fanatiek aan te pakken. Haar positie in Londen stelde Wilhelmina juist in staat uit te groeien tot symbool van verzet en nationale eenheid.

Wel erkent Fasseur dat Wilhelmina's verzet vóór de oorlog tegen de vestiging van een kamp op de Veluwe voor de opvang van joodse vluchtelingen uit Duitsland - een andere episode waarop Van der Zee uitvoerig ingaat - "niet het meest verheffend" is geweest. Ter vergoelijking wijst hij er in een voetnoot op dat bijna de helft van de Nederlanders nu de vestiging van een asielzoekerscentrum binnen een straal van drie kilometer "tamelijk bezwaarlijk of heel bezwaarlijk" zegt te vinden.