Doorgaan, doorgaan, doorgaan

Martijn Lindenberg vertrekt volgend jaar als chef van Studio Sport, zo maakte de NOS vorige week bekend. De aankondiging komt na een ware exodus van medewerkers. Om zijn sociale vaardigheden werd Lindenberg niet beroemd, wel om zijn grote vakmanschap als regisseur.

Door Japke-D. Bouma en Koen Greven

Zachtaardig en vriendelijk is Martijn Lindenberg (55) zeker niet. Ex- collega's, medewerkers en mensen die de huidige baas van Studio Sport van nabij meemaken omschrijven zijn karakter als keihard, recht door zee en vaak onbehouwen. Geen man met veel intieme vrienden.

Maar het grote vakmanschap van de televisie-regisseur wordt door diezelfde medewerkers niet betwist. Tijdens het registreren van een wedstrijd bewaart Lindenberg met ijzeren hand het overzicht, is razend snel, scherp en reageert adrem op steeds wisselende spelsituaties of plotselinge gebeurtenissen. Hij kent op dat gebied volgens Ad van Liempt, van 1986 tot 1988 chef van Studio Sport, zijn gelijke niet. Van Liempt: "In het buitenland is hij echt een celebrity die op grote evenementen speciaal wordt verwelkomd. Hij is toonaangevend. Er is geen enkele Nederlandse televisie-regisseur met die reputatie."

Het respect voor de regisseur Lindenberg is groot in Hilversum. Maar door zijn sociale tekortkomingen en de recente uittocht van prominenten als Daniëlle Overgaag, Annette van Trigt en Maarten Nooter heeft hij als chef van Studio Sport veel van zijn krediet op de redactie verspeeld. De man is een hork, zegt de een. De man is een zonnekoning, zegt een ander. Lindenberg regeert het sportprogramma met een ijzeren hand. Het voeren van ellenlange discussies en het sluiten van compromissen zijn geen eigenschappen waar Lindenberg prat op gaat.

"In de diplomatie zou hij niet goed gescoord hebben", zegt wielercommentator Jean Nelissen. Hij heeft het dan over Lindenbergs capaciteiten als people's manager. Over zijn tact in menselijke verhoudingen, of liever gezegd, het ontbreken daarvan. "Ik ben een fan van 's mans capaciteiten", zegt Van Liempt. "Als persoon vind ik hem fascinerend." NOS-directeur Ruurd Bierman vindt Lindenberg "een stevige persoonlijkheid" die op het menselijke vlak soms wat "kort door de bocht is".

Lindenberg is een Einzelgnger. Keihard voor zichzelf en voor anderen. Zijn emoties toont hij niet. Intieme gesprekken voert hij niet. Hij komt niet vaak op feestjes en borrels. Houdt van een goede sigaar en een glas wijn. Maar alles met mate. Na een groot sportevenement neemt hij het eerste vliegtuig terug naar huis. Bijna alles bij Lindenberg is zakelijk en efficiënt.

Tekenend voor de werkwijze van Lindenberg was het vertrek van commentator Hugo Walker ('Komt dat schóóót') vorige zomer. Na een jarenlange carrière zou Walker na de EK-voetbal ermee stoppen. Lindenberg wenste niet mee te werken aan een mooi afscheid en deelde Walker in voor de wedstrijden Slovenië- Joegoslavië en Roemenië-Engeland. De commentator bedankte teleurgesteld voor de eer.

Ook Daniëlle Overgaag vertrok vorig jaar met wrok bij Studio Sport. Lindenberg wees de zwangere presentatrice openlijk terecht na een olympische uitzending. Overgaag, die nog lang niet toe was aan haar zwangerschapsverlof, nam kort daarop afscheid. Lindenberg zei later over het vertrek van Overgaag: "Ik kan er toch niets aan doen dat een presentatrice zwanger raakt."

Cor Onrust kent Lindenberg nog uit de jaren zeventig toen deze net als hijzelf actief was als basketbalscheidsrechter op het hoogste niveau in Nederland. In dezelfde periode waren de Studio Sport presentatoren Mart Smeets en Jacques van Gelder ook actief in het basketbal. Smeets als speler en Van Gelder als coach van de vrouwen van Amstelveen.

Onrust: "Lindenberg was een behoorlijk scheidsrechter. Hij had in elk geval alle goede eigenschappen. Scheidsrechters zijn ego-trippers, anders deugen ze niet. Ze moeten een keiharde ziel hebben. Daar voldeed hij wel aan. Ikzelf ook trouwens."

Een perfecte harmonie is er onder Lindenberg, die in 1969 bij Studio Sport kwam en in 1998 Kees Jansma opvolgde als chef, de afgelopen jaren nooit geweest. Maar sinds half december wordt Lindenbergs naam steeds nadrukkelijker genoemd in verhalen over interne conflicten, strubbelingen en ongenoegen op de oververmoeide redactie.

Nog niet eerder in de geschiedenis van Studio Sport zijn er namelijk zoveel programma's gemaakt als vorig jaar. In 2000 vonden de Europese kampioenschappen voetbal in Nederland en België plaats, werd een grote equipe van de NOS afgevaardigd naar de Olympische Spelen van Sydney en moest de steeds groter groeiende Champions League vrijwel wekelijks worden gevolgd. Ondertussen had Studio Sport ook nog de rechten van de nationale voetbalcompetitie en het schaatsen. Wekelijks maken de in totaal circa 140 mensen die meewerken aan Studio Sport, meer dan veertig sportuitzendingen waaronder de zondagavonduitzending, sportjournaals en het dagelijkse Na Elven. "De werkdruk is enorm", zegt een jonge verslaggever die anoniem wil blijven. "Het is soms net een fabriek. Er is bijna nooit tijd om ergens op terug te kijken, want het volgende programma moet weer worden gevuld. Je krijgt daardoor vaak het gevoel dat je het niet goed doet. Dat zorgt voor frustratie. Daar komt bij dat Lindenberg niet echt een charismatisch leider is waarvoor de mensen door het vuur gaan. Maar als je er bij Lindenberg uitligt heb je een probleem."

Senior verslaggever Nelissen herinnert zich het beeld van de uitgebluste redactie toen hij het afgelopen najaar op de burelen verscheen. "Ik dacht toen al 'dat gaat niet goed'." Nelissen suggereert het bestaan van een generatiekloof. "Ik ken Lindenberg al 31 jaar. Wij zijn van een andere tijd. Wij gingen dagen en nachten achter elkaar door. Je zeikte niet, je zanikte niet. Je ging gewoon door. Waar je sliep maakte niets uit. Al sliep je in een kippenren, daar zeurde je niet over. Wettelijk mag je misschien niet zoveel van mensen vragen. Maar je hebt dit vak gekozen. Dus je doet het gewoon. Maar die werkhouding zorgt misschien ook wel voor een botsing met de nieuwe generatie", zegt Nelissen.

Ook Anchorman Mart Smeets ziet een generatie-verschil. Hij kwalificeerde onlangs de klaagzang van een aantal collega's in het Rotterdams Dagblad als " onvolwassen gedrag". "Nu wordt de indruk gewekt dat het bij Studio Sport een klerezooi is. En al zou dat zo zijn dat houd je nog je kop. (...) Wie moe is moet gaan slapen. Dan ben je een dag later uitgerust." En: "Ik tart al die jonkies om het beter te doen dan ons oudjes".

Ook chef Lindenberg leek de klachten over een te hoge werkdruk niet al te serieus te nemen. "Overal is het weleens hard werken. Nu was dat toevallig even bij Studio Sport", zegt hij in Trouw van 16 december 2000. En in het Algemeen Dagblad van diezelfde dag: "De ene mens is sterker dan de ander. De één noemt zich overwerkt, terwijl de ander zou zeggen: 'ach, ik ben een beetje moe'. Lindenberg is veeleisend voor zichzelf, maar ook voor anderen. Een echte workaholic. Hij kan uren achter elkaar doorgaan, dagen achtereen werken. Zijn privé-leven, dat hij deelt met journaliste Ria Schuurhuizen, vormt geen enkel obstakel voor zijn werk. Kinderen heeft Lindenberg niet.

Lindenberg is een echte Amsterdamse jongen van de straat. Snel gebekt, slim en voor niemand bang. En een regisseur in hart en nieren. Iemand die snel en alert kan reageren op onverwachte situaties. En bovenal iemand die altijd alles zoveel mogelijk zelf onder controle wil houden. Lindenberg kent geen rem. Doorgaan, doorgaan, doorgaan.

Half december vorig jaar was het aantal klachten op de redactie zo groot dat een interne vertrouwenscommissie werd benoemd die Lindenberg en toenmalig hoofdredacteur Lippens moest bijstaan en adviseren over het scheppen van een werkbaarder klimaat. Om uiteenlopende redenen hadden Hugo Walker, Daniëlle Overgaag, Annette van Trigt, Jan Sandberg en Maarten Nooter de redactie toen al in meer of mindere mate met onvrede de rug toegekeerd. Dionne de Graaff, Eddy Poelman en Frits van Rhijn meldden zich ziek wegens oververmoeidheid. En sinds eind december bleef ook hoofdredacteur Lippens thuis. Ondertussen spuiden met name de jongere redactieleden van Studio Sport kritiek in de media over de werkdruk en het feit dat de ouderen de doorstroming van de jongeren tegenhielden.

Lindenberg haalde er zijn schouders over op. "Er is niemand overspannen. Ja, Gio (Lippens, red.). Dat is voortgekomen uit een zeer zware griep. Pijnlijk, heel pijnlijk. Ik hoop van ganser harte dat hij snel opknapt en weer terugkomt. "

Maar Lippens kwam niet meer terug. Net als Kloosterhuis - die na dertien maanden was vertrokken naar NOVA - nam Lippens voortijdig afscheid van zijn baan als hoofdredacteur bij Studio Sport. Officieel heette het dat "de verschillen van inzicht binnen de leiding van Studio Sport onoverbrugbaar bleken".

Maar ook buiten het zakelijke verschil verhielden de karakters van de harde Lindenberg en de zachtaardige Lippens zich niet met elkaar. "De persoonlijke relatie met Lindenberg was niet gemakkelijk, maar we konden wel door een deur", is alles wat Lippens over de persoonlijke omgang met Lindenberg wil zeggen.

NOS-directeur Bierman betreurt het vertrek van Lippens, maar prijst ook de kwaliteiten van Lindenberg. Bierman: "Als je erin slaagt om zulke fantastische programma's te maken moet je wel heel goed zijn. Hij is een fenomenaal vakman met een duidelijke visie. Dat er een paar aanvaringen zijn geweest zal ik niet ontkennen. Lindenberg is nu eenmaal geen schaap met vijf poten."

Herman Kuiphof, die van 1961 tot 1985 bij Studio Sport werkte, vindt dat de NOS een fout maakte door Lindenberg chef te maken. "Het is een man die erg van zijn eigen gelijk overtuigd is", zegt Kuiphof. "Bij Studio Sport moet iemand komen met meer menselijke eigenschappen en gevoel voor journalistiek. Lindenberg is werkelijk keihard en onprettig in de omgang. Hij had vroeger altijd al hetzelfde typische gebaar op vergaderingen. Met zijn rechterhand maakte hij dan een wegwerpgebaar over zijn linkerschouder. Dan ging het dus over mensen die wat hem betreft weg mochten. Ze hadden hem nooit chef moeten maken. Daarvoor is hij niet geschikt."

Volgens Kuiphof, die Lindenberg in de jaren zestig ooit als een soort kabelsjouwer bij de NOS had zien binnenkomen, had hij "bij zijn stiel" moeten blijven. Kuiphof: "Als regisseur is hij een absolute grootheid. Daarin is hij ook steengoed. Hij is echt een man van het beeld. Dat is hij ook altijd gebleven."

Lindenberg maakte in de loop der jaren zowel nationaal als internationaal naam als regisseur. Zowel technisch als vakmatig bleek hij een wonderkind. Draaiboeken voor grote wedstrijden tovert hij binnen een paar dagen uit de hoge hoed. In 1984 volgde de eerste grote internationale erkenning voor zijn werk als hij een Emmy Award verdient voor de registratie van wielrennen tijdens de Olympische Spelen in Los Angeles. Lindenberg deed ook dingen buiten de sport. Zo regisseerde hij in 1980 de inhuldiging van Beatrix, zat hij achter de knoppen tijdens de laatste verkiezingsavond voor de Tweede Kamer en deed de inzamelingsactie voor Turkije in 1999.

In 1998 kreeg Lindenberg eindelijk de baan van zijn dromen. Chef van Studio Sport. NOS-directeur Bierman: "De selectiecommissie was destijds unaniem van mening dat Lindenberg de beste man was. Hij was als interne kandidaat bekend. Samen met de toenmalige hoofdredacteur Kloosterhuis voldeden ze aan alle eisen om Studio Sport te leiden."

Vorige week maakte de NOS echter bekend dat Lindenberg "volgens plan" volgend jaar terug zal treden als Hoofd Sport en verder zal gaan als adviseur, regisseur en uitvoerend producent. Dat besluit heeft volgens de NOS niets van doen met de problemen op de redactie. Wel vond de NOS het noodzakelijk om dat besluit nu vervroegd bekend te maken.

Volgens Nelissen is het op zich al een prestatie van formaat dat Lindenberg 31 jaar bij Studio Sport in dienst is. Nelissen: "Er zijn er maar weinig mensen die overleven bij Studio Sport. Daarvoor moet je heel sterk zijn. Strubbelingen zijn er altijd geweest. Onder alle chefs. Al in 1969 toen we met zijn zessen waren, waren er twee redacteuren die niet meer met elkaar spraken. Dat deden ze alleen via de tussenkomst van een derde."