Door DANA LINSSEN
BERLIJN, 12 FEBR. Berlijn is al lang niet meer de stad van The Spy Who Came in from the Cold en James Bond lijdt sinds de val van de Muur aan een ernstige vorm van bloedarmoede. Toch was een van de verrassendste films die het afgelopen weekeinde op de 51ste Internationale Filmfestspiele Berlin werd gepresenteerd een spionagefilm naar een boek van John le Carré met Bond-vertolker Pierce Brosnan in een hoofdrol. In de regie van John Boorman blijft The Tailor of Panama prettig trouw aan de wetten van het genre, terwijl een vederlichte vorm van ironie radicaal korte metten maakt met de jongensboekenromantiek van geheime diensten.

Volgens Le Carré, die samen met Boorman het scenario schreef, verwoorden boek en film zijn teleurstelling over de afloop van de Koude Oorlog. ,,Even had ik de romantische gedachte dat er een einde was gekomen aan het tijdperk van de spionage'', verklaarde hij op een persconferentie, ,,maar het enige dat je ziet is dat de grote mogendheden hun aanwezigheid in de wereld proberen goed te praten met nieuwe argumenten, zoals de strijd tegen de internationale drugshandel.'' De schrijver, voormalig diplomaat en zoals onlangs bekend werd zelf ex-spion, had in The Tailor of Panama geen politiek statement willen geven, maar moest met Boorman beamen dat er ,,geen entertainment zonder intellectuele en wellicht ook morele waarden mogelijk is.''

Niet aanwezig in Berlijn was Thomas Harris, de schrijver van het boek dat ten grondslag ligt aan Hannibal, het langverwachte vervolg op Silence of the Lambs, die tegelijkertijd in de VS en Europa in première ging. Ook afwezig was regisseur Ridley Scott (Alien, Gladiator), die wegens familieomstandigheden verstek moest laten gaan. Er is nogal wat gesleuteld aan met name het einde van Harris' barokke portret van Hannibal Lecter, de hoogbegaafde kannibaal, die tien jaar geleden een sensationeel keerpunt betekende in een ander genre, dat van de seriemoordenaarfilm. Bevestigen dat een goede boekbewerking een film in staat stelt om een eigen leven te gaan leiden en het boek achter zich te laten, zoals Le Carré in het geval van The Tailor stelde, is in dit geval dan ook een stuk minder eenvoudig. Regisseur Jonathan Demme en Jodie Foster maakten plaats voor Scott en Julianne Moore. Alleen Anthony Hopkins hernam zijn oorspronkelijke rol. De duistere ontknoping van het boek werd vervangen door een klassieke Hollywoodwaarschuwing tegen hoogmoed. Toch zit er ook in Hannibal, en dan met name in Hopkins spel, wel een zekere relativering die tot doordenken noodt. ,,Lichtheid en stilte zijn angstaanjagender dan geweld'', verklaarde hij zijn interpretatie van zijn rol. Helaas wordt dat niet vertaald in Scotts tamelijk bombastische filmstijl, waardoor de enige echte knipoog van de film pas aan het slot kan worden gegeven.

Hoe hoog de verwachtingen voor deze film gespannen waren, bleek in Berlijn, waar het merendeel van de 4.000 geaccrediteerde journalisten zich letterlijk een weg bij de (extra ingelaste) persvoorstellingen naar binnen vocht. Ook in Amerika leidde de nieuwsgierigheid van het publiek tot grote bezoekersaantallen, die ervoor zorgden dat MGM het best bezochte eerste weekend in het vijfenzeventigjarige bestaan van de studio kon noteren en dat Hannibal na Jurassic Park en Star Wars: Episode 1 de hoogste openingscijfers in de Amerikaanse filmgeschiedenis tot nu toe op zijn naam mag schrijven.

Dat al die verwachtingen slechts gedeeltelijk door de film worden ingelost kon producenten Dino en Martha de Laurentiis op de persconferentie in Berlijn maar weinig deren (,,Wij maken films voor het publiek.'') en ook hoofdrolspeler Hopkins vertelde wel oren te hebben naar een Hannibal 2 of een optreden in de ophanden zijnde verfilming van Harris' eerste boek waarin Hannibal Lecter figureert: The Red Dragon.