Toomler, een schemerige kelder in het Amsterdamse Hiltonhotel, is de thuisbasis voor een groep van ongeveer dertig stand-up comedians. "Hallo allemaal! Ik ben de mc vanavond, jullie blindengeleidehond."

Door JUDITH EISELIN

AMSTERDAM, 5 FEBR. Op de dames-wc in Toomler in Amsterdam is iedereen gelijk: kort en dik. Het is de meligste plaats van het stand-up comedycafé. Op de tonen van een carnavalskraker over een hete nasibal giechelen vrouwen van rond de dertig jaar samen voor de lachspiegels. Het is pauze in het programma van de Comedytrain. De Comedytrain is een vast gezelschap van iets meer dan dertig stand-up comedians, waaronder grote namen als Theo Maassen en Hans Teeuwen, in 1990 opgericht door Raoul Heertje. Gemiddeld vier keer per week geeft een steeds wisselend deel van het gezelschap een show in Toomler, de eigen bar in een schemerige kelder van het Hiltonhotel. In een hoek is het kleine, goed verlichte, maar kale podium. Er staat alleen een gedeukte microfoon.

Al in het eerste gedeelte van de show zorgt presentator Howard Komproe voor een groepsgevoel in de zaal. "Hallo allemaal! Ik ben de mc vanavond, jullie blindengeleidehond," ratelt hij. "De master of ceremony. Of eigenlijk betekent mc werkloze, dikke allochtoon. Ja, ik ben een beetje dik. Maar best lekker. Je mag het wel een keer proberen." Komproe, een Surinamer met een brilletje, toont een ronde bruine buik als van een teddybeer. Zijn herhaald aandringen om vragen en reacties geeft de Toomler-bezoekers de sensatie een schoolklas te zijn. Wie durft? De groepjes rond de tafeltjes wisselen steelse blikken of staren hardnekkig in hun schaaltje Japanse borrelhapjes.

Van de vijf comedians van de avond doen er vier aan de lijn. Het publiek, veelal hoger opgeleide, blanke dertigers, doet ook aan de lijn. Raoul Heertje, die nog maar af en toe zelf optreedt, vertelt hoe hij naakt met alleen een T-shirt aan voor de zoveelste keer de weegschaal beklimt. Het T-shirt wordt steeds zwaarder, naarmate de poging om af te slanken voortduurt. Gek is dat. Alleen de slanke zwarte comedian Roue Verveer heeft andere kopzorgen: wordt hij gediscrimineerd? Een vrouw in de tram trok haar tas naar zich toe toen hij naast haar kwam zitten. Zielig, vond Verveer: "Toen heb ik haar portemonnee maar teruggegeven."

Een avond in Toomler mist het willekeurige, doelloze hangen van een avond in het café, maar ook het verplichte gevoel van het bijwonen van een theatervoorstelling. Mensen mompelen, roken en drinken door de show heen. De bedoeling is dat de comedian en het publiek een dialoog aangaan. Het blijft bij een enkeling die iets hardop roept, maar de sfeer is informeel en vertrouwd.

Raoul Heertje is de ster van de avond. Net als de anderen ontleent hij zijn materiaal aan de actualiteit en aan zijn persoonlijke leven. Maar Heertje is het spontaanst, alsof hij zomaar iemand is met wie je in een café aan de praat raakt. Dat is ook de bedoeling van stand-up comedy. Heertje deelt verontwaardiging en verwondering. Iedereen is het steeds hartgrondig met hem eens, ook als hij voorstelt dat alle gasten op de bruiloft van Willem Alexander in Pinopak komen.

De Comedytrain, iedere donderdag, vrijdag en zaterdag in Toomler, Breitnerstraat 2, Amsterdam. Inl. (020) 670 74 00; www.toomler.nl.