B E E L D :
Vinex-geluk
Maarten Huygen
Schril beeld van DNW op
zondagavond: tientallen identieke houten schuttingen dwars achter elkaar
en ergens daartussen rookte een grijze man in wit T-shirt een saffie.
Juist die ene man maakte die vaalgrijze schuttingen desolaat. Hij was
een luchtende gevangene in een haastig gebouwd concentratiekamp. Dat was DNW's tv-afdruk van de gehate Vinex-wijk.
Ik heb zelden
een mooie Vinex-wijk gezien op de publieke televisie. Als de camera
langs rijen creatieve dozen met wachttorens dwaalt, horen daar
onheilspellende, elektronische geluiden bij. Er lopen geen mensen maar
er staan alleen auto's op te kleine parkeerplaatsen. Voor de bewoner van
de stad is Vinex de woestijn, de Brave New World in praktijk.
Televisiemakers wonen vaak in oude buurten. Een aantal maanden geleden
had DNW een documentaire over vrouwen die er niet of nauwelijks
in slaagden hun loopbaan te verenigen met kleine kinderen. Vrouwen die
ontslag namen omdat ze overspannen raakten stonden tegenover vrouwen die
hun dag op de seconde moesten indelen, sjouwen met kinderen, en dan
haasten naar het werk. Een vrouw bracht het kind 's morgens in pyjama
naar de crèche. "Ik hoef er niets aan te doen", zei ze. Dat moet
al een schrikbeeld zijn geweest voor wie aan kinderen wilde beginnen. De
benauwde nieuwbouwwoningen completeerden de hel. Daar moet je heen als
je kinderen wil krijgen. De bruisende stad uit. Een piepklein
yuppiedoosje in een grachtenpand is nog wel te betalen maar een woning
met drie slaapkamers is alleen te vinden in een lego-wijk.
DNW's beeldbetoog over de Nederlandse nieuwbouw was toegankelijk
en overtuigend. De overheid heeft het bouwen aan "de markt" overlaten.
In Nederland is "de markt" niet de consument maar de grote tussenwereld
van bedrijven die strategisch gelegen landbouwgrond opkopen en volbouwen
met huizen die de klant zelf nooit zou verzinnen als hij het voor het
zeggen had. Waarom mag hij zijn eigen lapje niet bebouwen? Zelfs de
topman van het Bouwfonds gaf in DNW toe dat hij meer tegenspel
wenste van de gemeente. Een misstand is het zeker maar zijn bewoners van
Vinex-wijken ongelukkig? Daar geloof ik niets van. Ik had een gesprek
willen zien met die saffie rokende man. Dat zou waarschijnlijk heel
anders verlopen dan het beeld suggereerde. Ik zag ook twee paren
glimlachend staan in zo'n wijk en waarom mochten ze niet vertellen hoe
ze het vonden? Hun commentaar zou niet hebben gepast in het betoog. Als
je vier ton hebt neergelegd voor een tussenwoning, zul je nooit toegeven
dat het niks is, al was het maar om de waarde op peil te houden. Er zijn
grote onderlinge verschillen tussen Vinex-wijken. Bovendien is zo'n wijk
na een jaar of wat ingeleefd met bomen, extra bouwsels, nieuwe sociale
netwerken. Waar de buitenstaander alleen egale gevels ziet, onderscheidt
de bewoner eigen markeerpunten. Is de Opel-Astra-rijder ongelukkiger dan
de bezitter van een minibus? De toekomstvisies van DNW zijn nogal
somber. Publieke televisie en ook wel kranten horen bij binnensteden,
waar een steeds kleiner percentage Nederlanders woont. In de stad komt
alle sensatie bij elkaar: horeca, vertier, politie, misdaad,
brandweerauto's, nieuwe immigranten. Commerciële zenders, met name
Hart van Nederland en soapseries brengen buitenwijken in beeld.
Daar wonen ook de meeste jongeren. De populaire comedy Kees & Co
speelt in een benauwd zitkamertje van een jaren-zeventig-woning op een
woonerf. Daarom herkenbaar voor veel Nederlanders op dat ondefinieerbare
bouwtapijt tussen de steden in. Ze hebben hun eigen, door televisie
ingegeven loyaliteiten. Ajax-supporters in Houten, Feyenoord-aanhangers
van ergens rond Tilburg en Goirle. Minder overzichtelijk dan de oude
stad met één centrum waar iedereen heenging voor
boodschappen en activiteiten. Dat ene centrum bevindt zich soms in de
televisie zelf, bij Oranje-voetbal, de koninklijke familie of een
nationale ramp.