President Poetin sprak gisteren met zijn felste critici, de staf van de onafhankelijke zender NTV. Mooie woorden over een vrije pers op het moment dat die al bijna monddood is.

Door onze correspondent COEN VAN ZWOL

MOSKOU, 30 JAN. Een verhitte bijeenkomst was het, waarbij boze journalisten president Poetin meermalen in de rede vielen. NTV-directeur Jevgeni Kiseljov klonk na afloop van het gesprek optimistisch. "De president begrijpt nu dat NTV een team is en dat het niet mogelijk is ons in stilte te wurgen."

Viktor Sjenderovitsj, het brein achter NTV's satirische poppenprogramma 'Koekli', kwam minder vrolijk uit het ronde-tafelgesprek met Poetin. De president had zich verschanst achter paperassen en week geen centimeter. De satiricus had slechts 'staalblauwe ogen' gezien - de meedogenloze blik van de KGB'er. "Poetin was erg verbaasd over het feit dat staatsbeambten nooit in onze tv-programma's verschijnen. De man verbaast zich überhaupt over nogal wat. Dat wij zo naïef zijn te denken dat de openbare aanklager na één telefoontje doet wat de president wil. Welnee, in Rusland bestaat een absoluut onafhankelijk openbaar ministerie. Ik weet nu dat het waar is, Poetin heeft het zelf gezegd." Gisteren ging Poetin in conclaaf met de kopstukken van de in het nauw gedreven televisiezender NTV. Daarmee geeft hij blijk van een goed gevoel voor public relations. De strijd om de controle over de laatste onafhankelijke Russische tv- zender lijkt namelijk in het eindspel te zijn beland. NTV staat op het punt te bezwijken onder een aanval over vele fronten: door geldschieter Gazprom, de staat en de het openbaar ministerie. Een mooi moment om goede voornemens te uiten over het vrije woord.

Het gaat in deze strijd overigens niet louter om de vrije pers. NTV is de kroonjuweel van Media-Most, het concern van de voortvluchtige oligarch Vladimir Goesinski, waartoe ook de krant Segodnja en het weekblad Itogi behoren. Goesinski's media namen in 1996 het voortouw in de smerige campagne voor de herverkiezing van president Jeltsin. Toen de oligarchen daarna in een oorlog verwikkeld raakten over de verdeling van te privatiseren staatsbedrijven, brachten zijn kranten en zenders het kompromat (belastend materiaal) over tegenstanders naar buiten. Later wekte Media-Most de woede van het Kremlin met kritische berichtgeving over de oorlog in Tsjetsjenië en de ondergang van atoomonderzeeër Koersk.

De weinig solide financiële positie van zijn concern Media-Most maakt Goesinski kwetsbaar. Andere oligarchen voeden hun media met winstgevende activiteiten in de oliesector, Goesinki mist zo'n geldmachine. Bij het semi-staatsbedrijf Gazprom staat Media-Most voor 473 miljoen dollar in het krijt. Vorig jaar eiste Gazprom die lening op. Het openbaar ministerie zette de oligarch gevangen. Na zijn vrijlating was Goesinski buitengewoon zwijgzaam. Hij bleek Media-Most te hebben ingeruild voor zijn eigen vrijheid: Gazprom betaalde 773 miljoen dollar voor het hele bedrijf. In ruil werd de aanklacht tegen Goesinski ingetrokken en mocht hij Rusland verlaten. Goesinski vertrok naar zijn villa in Spanje en verklaarde de overeenkomst vervolgens nietig. Daarna werd de strijd pas echt ondoorzichtig. De aanklacht tegen Goesinski kwam opeens weer boven water, Gazprom onderhandelde intussen apart met Goesinski over de schuld. In november bereikten ze een overeenkomst, die Gazprom een aandeel van 46 procent in het Media-Most gaf. Een ander deel - 19 procent - zou in het buitenland aan de hoogste bieder worden verkocht. Er onstond een wedloop tussen Goesinski en Gazprom. De oligarch tracht via de verkoop van aandelen aan een derde partij de resterende schuld van 300 miljoen te betalen, Gazprom wil voor die tijd NTV in handen hebben. Inmiddels lopen rechtszaken in Rusland, Gibraltar en het Verenigd Koninkrijk. Gemaskerde wetsdienaren hebben 28 invallen gedaan in de burelen van Media Most. En nu een rechter vorige week heeft bepaald dat de omstreden 19 procent aandelen van NTV bevroren worden, meent Gazprom een meerderheid te hebben en een nieuwe raad van bestuur te kunnen installeren. Daarmee komt NTV indirect onder staatscontrole. De buitenlandse miljardairs Ted Turner en George Soros hebben zich inmiddels in de strijd gemengd. Zij willen voor 300 miljoen 25 procent van de tv-zender kopen, mits Gazprom niet de meerderheid van aandelen krijgt en het Kremlin garandeert geeft dat NTV verschoond blijft van staatscontrole. Poetin weigert dat. Gisteren liet hij de brief aan Turner zien, die bol stond van vrome woorden over persvrijheid, maar niets concreets bevatte.Inmiddels zijn dus ook de journalistieke topstukken van NTV bij de strijd betrokken. Tatjana Mitkova, een nieuwslezeres die sneller praat dan een mens kan luisteren, werd vrijdag door het openbaar ministerie ontboden om uitleg te geven over een renteloze lening van 70.000 dollar van Goesinski. Haar beroemde collega's zetten haar in de bloemen en gingen de straat op in protest. Ook zij kunnen een informatief gesprek met de aanklager verwachten, suggereerde woordvoerder Leonid Trosjin van het openbaar ministerie. "Journalisten, genereus gespekt door een voortvluchtige ondernemer, beledigen onderzoekers die slecht hun plicht doen", zei Trosjin. Honderd journalisten en entertainers zouden renteloze leningen hebben gekregen, met als uitschieter showman Nikolai Fimenko (4 miljoen dollar). Het lijkt een wraakoefening, want NTV heeft meermalen het peperdure appartement van procureur-generaal Vladimir Oestinov in hartje Moskou aan de orde gesteld.

NTV-directeur Kiseljov zei gisteren dat Poetin had geprobeerd een wig te drijven tussen hen en Goesinski. Dat was niet gelukt. Satiricus Sjenderovitsj: "In elk geval weet Poetin nu dat we blijven vechten. Het wordt geen makkie voor hem." De president verwacht niet minder, want vergeleek hij de pogingen van de staat om de media te controleren onlangs niet met de strijd tussen de seksen? "Een echte man moet het altijd proberen, een eerzame vrouw moet zich altijd verzetten."

( a d v e r t e n t i e s )