Een idee alleen is niet meer genoeg

Met de schorsing van Neweconomy- bestuurder Maurice de Hond verloor Nederland deze week opnieuw een boegbeeld van de internetrevolutie. De vloot van dotcom-ondernemingen gaat door zwaar weer. Hier wordt de koers verlegd, daar wordt koortsachtig gepompt. Her en der worden de sloepen uitgezet. Anderen tanken bij en varen door. Voorlopig.

Illustratie: Alle investeringen van durfkapitalisten in Nederlandse internetbedrijven

Door Michel Kerres en Remmelt Otten

Ze noemen het de 'sanity check' en het doet pijn: de ontnuchtering in de markt voor beginnende internetbedrijven, de dotcom's. Een aantal bedrijfjes moet dezer dagen het licht definitief uitdoen, zoals Stonehenge. Een aantal probeert, al dan niet in surceance, koortsachtig nieuwe geldschieters te vinden, zoals Letsbuyit en Recipeweb. Soms wordt het management vervangen, of, in het geval van Maurice de Hond, geschorst. Overal worden kosten en strategie nog eens tegen het licht gehouden. "Kijk maar, geen kunst aan de muur", zegt Jan van Ottele van startup Yournews. Uiteindelijk, verwachten insiders, zal twintig tot dertig procent van de dotcombedrijven het niet redden.

De sanering is in volle gang en het dieptepunt is nog niet bereikt. Toon den Heijer van investeringsfonds Gilde IT: "We zullen nog veel surceances en faillissementen zien." Michiel Westermann van bedrijvencouveuse Twinning: " Het sentiment is nog steeds slecht. Je durft het e aandeelhouders haast niet te vertellen dat je in een dotcom investeert." Jan van Ottele van startup Yournews.com: "Het zal nog zeker tot maart/april duren voordat de bodem is bereikt."

Eén categorie internetbedrijven is definitief uit de gratie: de e-commerce pioniers, de startups die via internet proberen de consument te bedienen. Bedrijven die ervan uitgingen dat je in de Nieuwe Economie vooral de eerste moest zijn in de markt. Bedrijven die zich lieten inspireren door de Amerikaanse internetboekhandel Amazon.com en in één jaar tijd van nul naar een Europees concern wilden groeien. Bedrijven die immense marketingbudgetten verstookten om een merknaam op te bouwen in de veronderstelling dat het dan allemaal goed zou komen. "Voor hen is de kraan dichtgedraaid", zegt Den Heijer.

De internetwinkels ontdekken dat ze het alleen niet redden omdat de inkoop te duur is en de distributie te gecompliceerd. Zij leggen het af tegen de gevestigde verkoopkanalen, of sluiten een pact met de duivel: een alliantie met een mastodont van de Oude Orde.

Andere internetstartups, die producten leveren aan andere bedrijven, constateren dat investeerders tegenwoordig venijnig doorvragen. Wordt dit produkt wel wat? Kan dit managementteam het wel aan? Zijn die voormalige consultants wel echte ondernemers? Heb je al klanten? Wanneer heb je genoeg inkomsten om de uitgaven te dekken?

Voorheen stelden geldschieters die vragen ook wel, maar namen ze maar al te graag genoegen met een half antwoord. Bang om de boot te missen. Veel bedrijven die tijdens de piek van de internethype, begin vorig jaar, geld kregen zijn nu toe aan een nieuwe financieringsronde (zie kader). Maar deze keer liggen de exameneisen beduidend hoger.

"De ratio heeft toegeslagen", zegt Paul Konijnendijk van Tridion, een leverancier van internetsoftware die in het najaar nog 23 miljoen euro van investeerders kreeg. "Een idee alleen is niet meer genoeg." Jan van Ottele, van Yournews.com, incasseerde deze maand 9 miljoen euro nieuw kapitaal. Yournews levert nieuws voor websites. Op het bord in zijn werkkamer tekent Van Ottele een V en een W. "In december 1999 moest je een businessplan kunnen laten zien met een heel diepe V: heel veel investeren om veel later heel veel te kunnen verdienen. Nu heeft de W de voorkeur: minder investeren, snel terugverdienen en dan weer een kleine injectie."

De jonge helden van de Nieuwe Economie werden gefinancierd door de geldschieters met de sterkste zenuwen, de verstrekkers van durfkapitaal, de venture capitalists. Venture Capital is een spel met een hoge inzet en een lange adem. Investeerders leggen geld bij elkaar voor een fonds dat op haar beurt weer geld steekt in veelbelovende innovaties, meestal technologische vindingen. Venture Capital stond medio jaren negentig aan de wieg van de internetrevolutie in Silicon Valley en verwierf de ster-status met investeringen in Amerikaanse iconen als Netscape. Vorig jaar kreeg Venture Capital ook Europa in haar greep. In de tweede helft van 2000 is er in Europa 17,4 miljard gulden geïnvesteerd in internetbedrijven, zo blijkt uit cijfers van Tornado-Insider, een platform voor investeerders en startende ondernemers in de internetsector. In Nederland kregen veertig beginners vorig jaar samen bijna 1,5 miljard gulden.

De VC's spelen met enorme risico's. Ze investeren in concepten die zich nog niet bewezen hebben in de markt en die vaak nog jaren financiering en ondersteuning nodig hebben om door te breken. Vaak wordt het nooit iets. Van de tien startups die je financiert, zegt Robert Wilhelm van venture capital-fonds Nesbic Cte in Maarssen, "gaan er twee of drie door het dak, presteren er vier gemiddeld en gaat de rest onderuit."

De huidige sanering onder internetbedrijven hoeft daarom eigenlijk niet te verbazen: ze zat in de financieringsconstructie ingebakken. Veel avonturiers kregen een schop en een zeef in de hoop dat een enkeling de goudader daadwerkelijk zou vinden. Toch kwam de ontnuchtering sneller dan verwacht en constateren de doorgaans laconieke managers van risicofondsen dat ook zij in de hausse op verkeerde paarden hebben gewed.

"We hebben leergeld betaalt", zegt Den Heijer van Gilde IT, dat onder andere investeerde in Letsbuyit.com. De VC's zijn met hun investeringen in internetwarenhuizen afgedwaald van hun kerntaken, analyseert hij. Traditioneel hebben ze verstand van technologiebedrijven. Door de beloften van internet lieten ze zich verleiden tot avonturen op de markt voor consumentengoederen waar de starters moeten opboksen tegen gevestigde merknamen. Den Heijer: " VC's moeten zich daar niet mee bezig houden."

De averij die de VC's hebben opgelopen moet aanzienlijk zijn. Den Heijer: " Europese fondsen met een nadruk op internet e-commerce moeten in de problemen zitten. Dat kan haast niet anders." Een aantal Nederlandse fondsen houdt het er desgevraagd op dat hun schade binnen de perken blijft. Den Heijer's eigen Gilde-fonds zat vooral fout met Letsbuyit.com. Nesbic heeft of verwacht problemen met zes van de dertig participaties van zijn eerste fonds. Nesbic investeerde onder andere in Letsbuyit.com, Recipeweb.com en internetwarenhuis HotOrange. Nesbic heeft ook een belang van 12 procent in Neweconomy van Maurice de Hond, dat zelf weer een fonds van 30 beginnende ondernemingen is. Nesbic voert de oppositie tegen de geschorste bestuursvoorzitter aan, maar wilde er deze week niet veel over kwijt. Bij incubator Twinning in Amsterdam hebben tot nu toe vijf van de vijftig bedrijven het niet gered.

De managers van de risicofondsen proberen sinds dit najaar de schade zoveel mogelijk te beperken. Van de dertig bedrijven in de Nesbic- portefeuille moest tweederde terugvallen op een bescheidener toekomstscenario: van 'optimal' naar 'base'. Ook verleggen de fondsen hun koers: ze keren terug naar de techniek. Nesbic bijvoorbeeld, investeert nog wel in internettechnologie en internetcontent, maar heeft genoeg van e-commerce.

In de economie heeft ieder nadeel al snel een voordeel: in een malaise worden de bedrijven goedkoper. "Het is een geweldige tijd voor kopers", zegt Michiel Westermann van Twinning. De managers van Nesbic schatten dat ze nu voor hetzelfde geld vier keer zoveel kunnen kopen als een jaar geleden. Voor Nesbic is dat gunstig. Dankzij een gelukkige timing vulden ze in de hausse van afgelopen voorjaar een nieuw fonds met 260 miljoen euro waarvan het merendeel nog in kas is.

Er wordt dan ook nog steeds geïnvesteerd. Deze maand kregen starters in Europa ruim 900 miljoen euro risicokapitaal, zo blijkt uit de cijfers van Tornado-insider. Een bedrag dat vergelijkbaar is met de investeringen in juni 2000. "Er is nog steeds heel veel geld", zegt Konijnenburg van Tridion. "Ik verwacht dat er de komende zes weken nog een aantal van onze bedrijven geld zal krijgen", zegt Westermann van Twinning. De bedrijvencouveuse Twinning is opgezet door het het ministerie van Economische Zaken. Via Twinning heeft het ministerie tot nu toe ruim 50 miljoen gulden geïnvesteerd in kleine internetondernemingen. Westermann is bang dat in de huidige malaise niet alleen slechte bedrijven zullen sneuvelen maar dat ook veelbelovende projecten meegezogen zullen worden.

Populair bij internetstarters is dezer dagen een grafiek met twee lijnen. Een rustgevende rechte lijn, gestaag stijgend. Daaromheen kronkelt een slang met wilde ups en downs in het begin die na verloop van tijd steeds dichter naar de rechte lijn kruipt. Op iedere dip volgt een piek en uiteindelijk zullen ze hoger eindigen dan ze begonnen. De internetbranche krijgt nu een fikse douw, maar het geloof in de grote vernieuwing is niet geknakt. Robert Wilhelm van Nesbic: "Internet, dat is nog steeds postduivenwerk. De infrastructuur is nog niet snel genoeg, de beveiliging is nog niet optimaal, de betalingen zijn nog niet goed geregeld. De e-commerce hausse kwam te vroeg, maar de investeringen in de technologie en de infrastructuur zullen nog jaren doorgaan."

Voor een volledige lijst van beginnende internetbedrijven die in de afgelopen 13 maanden, tot 24 januari, venture capital ontvingen, zie www.nrc.nl/economie.

( a d v e r t e n t i e s )