ER BESTAAN SINDS deze week twee lezingen over de val van de moslimenclave Srebrenica in de zomer van 1995. Een Franse en een Nederlandse. Ex-premier Juppé verklaarde voor een commissie van onderzoek uit het Franse parlement dat de toenmalige Franse regering de enclave had willen verdedigen en, toen die eenmaal gevallen was, had willen heroveren. Maar de Nederlanders hadden luchtsteun afgewezen om zich vervolgens tegen het veroveringsplan te keren.

Ex-minister Van Mierlo repliceerde: Juppé haalt alles door elkaar. Dutchbatcommandant Karremans verzocht in de dagen voor de val van de enclave herhaaldelijk maar tevergeefs om luchtsteun, minister van Defensie Voorhoeve wees die uiteindelijk toch af toen Srebrenica praktisch verloren was en de bewoners op de vlucht sloegen richting de Nederlandse legerplaats buiten de stad. Voor het veroveringsplan waren Amerikanen en Britten onmisbaar geweest, en die weigerden. Ook als Den Haag er voor gevoeld had - wat niet het geval was - zou er van een tegenaanval geen sprake zijn geweest.

Op de achtergrond speelt mee de verdenking dat de Franse bevelhebber van de VN-strijdkrachten in voormalig Joe goslavië, generaal Janvier, geïnspireerd door Parijs, bewust luchtsteun aan de enclave heeft tegengehouden. Voor dergelijke steun was een dubbele sleutel ingesteld: instemming van de NAVO die de steun moest geven, en instemming van de VN, in laatste instantie de secretaris-generaal. Tijdens de gij zeling van blauwhelmen door de Bosnische Serviërs in het voorjaar van 1995 zou Janvier, of een andere Franse generaal, bij de Servische president Milosevic de vrijlating van de gegijzelden hebben verkregen in ruil voor een toezegging dat de Serviërs niet meer vanuit de lucht zouden worden aangevallen. De gijzeling zelf was een wraakoefening geweest na bombardementen door de NAVO.

IN HET RAPPORT van secretaris-generaal Kofi Annan van november 1999 over het VN-optreden in voormalig Joegosla vië wordt gezegd dat bij het voorafgaande onderzoek geen aanwijzingen zijn gevonden die deze verdenking staven. Veeleer wijt Annan, onder wie de VN-missie op de Balkan ressorteerde, het debacle aan bureaucratisch onvermogen - waarvoor hij niet schroomt het boetekleed aan te trekken. Telegrammen kwamen niet aan op de plaats van bestemming, telefonades werden niet geregistreerd, het VN-hoofd kwartier in New York was niet op de hoogte, misverstanden over de NAVO-inzet deden zich regelmatig voor, mede als ge volg van de dubbele sleutel.

Met enige spanning werd de afgelopen dagen uitgekeken naar het horen van generaal Janvier door de Franse onderzoekscommissie. Tot veler verrassing had dat verhoor gisteren achter gesloten deuren plaats. Argument: zijn verklaringen zouden het werk van het Internationale Tribunaal voor oorlogsmisdaden in voormalig Joegoslavië kunnen bemoeilijken. Janvier is ook door Annans onderzoeksteam gehoord, maar hij wordt in het VN-rapport niet geciteerd. Over zijn rol blijft onduidelijkheid bestaan.

Indertijd voelde het Nederlandse kabinet weinig voor een onderzoek met als argument dat voor zoiets internationaal geen steun kon worden verwacht. Dat alleen al maakt de repliek van Van Mierlo op de woorden van Juppé pikant. Nu een van de hoogste Franse politieke leiders uit die tijd zijn mond opendoet, is het inzicht in de gang van zaken troebeler geworden, niet helderder. Het dichtst bij een objectief verslag van de gebeurtenissen blijft voorlopig het rapport van Annan.

( a d v e r t e n t i e s )