De gemeenten houden teveel geld in kas, vermoedt de Tweede Kamer. Kunnen de sterk gestegen lokale lasten daarom niet naar beneden?

Door een onzer redacteuren

ROTTERDAM, 24 JAN. De gemeente Geldermalsen zit weer wat ruimer bij kas. Voor het eerst sinds jaren is er een overschot van een miljoen gulden op de begroting van 70 miljoen gulden. Bovendien zijn de aandelen in het gasbedrijf voor meer dan tien miljoen gulden verkocht en wordt er jaarlijks 28 miljoen gulden uit het gemeentefonds van het rijk gestort. "We staan er eindelijk gezond voor", zegt woordvoerder C. van Leeuwen. Maar rijk? Welnee. "We komen nu pas toe aan achterstallig onderhoud."

De inkomsten van gemeenten en provincies zijn vorig jaar met 3,5 miljard gulden vijf procent gestegen, zo blijkt uit een inventarisatie in het laatste nummer van het tijdschrift Binnenlands Bestuur. Daarnaast zijn de financiële reserves van de lagere overheden fors gegroeid door de verkoop van aandelen in nutsbedrijven en in het Bouwfonds Nederlandse Gemeenten.

De politiek is verbaasd over deze cijfers en vroeg gisteren staatssecretaris W. Bos (Financiën) om opheldering. Kamerlid M. van der Hoeven (CDA): "Het is onbegrijpelijk dat jaar op jaar hogere lokale belastingen en heffingen betaald moeten worden, terwijl nu blijkt dat diezelfde gemeenten hun pot flink spekken."

Uit cijfers van het CBS blijkt dat de gemeentelijke heffingen blijven stijgen, jaarlijks met gemiddeld 7,5 procent. Vreemd, vindt de politiek. De stijging van de heffingen is immers hoger dan het inflatiepercentage van twee procent. Bovendien blijft er zo weinig over van de 'Zalmsnip' uit 1998 van honderd gulden voor burgers met een laag inkomen, ter compensatie van die gestegen lokale lasten.

Ook Bos wil meer inzicht in de lokale geldstromen, maar wil de cijfers afwachten van een onderzoek van het ministerie van Binnenlandse Zaken. De cijfers hiervan komen op zijn vroegst beschikbaar in 2002. Sommige Kamerleden zinspelen al op een nieuwe berekening van de uitkering uit het gemeentefonds, waarbij rekening wordt gehouden met het geld dat gemeenten 'in kas' hebben. Eventueel zouden gemeenten met grote reserves gekort kunnen worden op de bijdrage uit het fonds.

De gemeenten zijn hier, bij monde van de VNG, mordicus tegen. Zij wijzen erop dat zij niet alleen schulden moeten afbetalen, opgebouwd in de tijd van bezuinigingen op rijksbijdragen aan de gemeenten. Ook moeten zij een steeds groter deel van allerlei projecten zelf betalen. Zo krijgen gemeenten bijvoorbeeld geld van het rijk voor arbeidsmarktbeleid, maar ze moeten er zelf sinds kort geld bijleggen. Het gaat hierbij al gauw om miljoenen guldens, afhankelijk van de grootte van de gemeente. Gemeenten krijgen steeds meer eigen verantwoordelijkheden en daarmee stijgen de kosten, aldus de VNG.

Met groeiende ergernis volgen veel gemeenten dan ook de Haagse discussie. "Ze praten maar, terwijl wij weten dat we onze reserves nodig hebben voor toekomstige projecten", zegt een woordvoerder van de gemeente Apeldoorn. C. van Leeuwen: "Het is een hypocriete discussie. Het lijkt nu alsof wij plotseling in weelde zouden leven en de burgers onverantwoord hoge belastingen zouden opleggen."

De Consumentenbond heeft echter meer begrip voor het wantrouwen van de Tweede Kamer. Woordvoerder S. Louw vindt dat niet alle gemeenten over één kam geschoren kunnen worden. "Maar als gemeenten enorme spaarpotten blijken te hebben, moeten ze bekijken of de lasten kunnen worden verlaagd of de dienstverlening voor burgers verbeterd kan worden."

Wie heeft gelijk? Om antwoord te krijgen op die vraag is het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO) op eigen initiatief een onderzoek begonnen naar de vermogensposities van gemeenten en provincies. Volgens M. Allers, onderzoeker bij het COELO, is de recente discussie een rechtstreeks gevolg van de verkoop van nutsbedrijven door gemeenten en provincies. "De energiebedrijven waren jarenlang gezamenlijk eigendom van de gemeenten en de provincies. Niemand wist wat ze waard waren. Maar nu ze verkocht worden, blijkt het om miljarden guldens te gaan."

De Raad voor de financiële verhoudingen (Rvf), een adviesorgaan van het rijk, heeft daarom al voorgesteld de verdeelsleutel van het gemeente- en provinciefonds aan te passen. Anderzijds waarschuwt de raad voor te drastische bezuinigingen. Medewerker R. Daniëls van de Rvf: "Je moet uitkijken dat je zuinige gemeenten niet straft voor hun spaarzaamheid."

( a d v e r t e n t i e s )