Jacques de Milliano keert terug in Tweede Kamer. Hij laat zich nu inspireren door een tegenstander van de parlementaire democratie.

Door onze redacteur RAYMOND VAN DEN BOOGAARD

DEN HAAG, 24 JAN. De opvattingen van Jacques de Milliano, die een dezer dagen als CDA'er terugkeert naar de Tweede Kamer en heeft aangekondigd zich onmiddellijk daarna af te scheiden tot 'onafhankelijke' eenmansfractie, vertonen grote overeenkomst met die van Jurriaan Kamp, verklaard tegenstander van de parlementaire democratie. De Milliano heeft Kamp, hoofdredacteur van het New Age-periodiek Ode, vorige week een vriend genoemd die hem zijn omstreden terugkeer naar de Kamer heeft aangeraden. Beider opvatting is dat politieke beslissingen niet door meerderheden in het parlement tot stand horen te komen. Kamp bepleit, zo blijkt uit een publicatie van zijn hand, een einde van de parlementaire democratie met algemeen kiesrecht zoals die in Nederland bestaat. "Wat thans democratie heet, is verouderd en onvoltooid", schrijft Kamp in een opstel met de paradoxale titel 'Democratie, best een goed idee', dat in het tijdschrift Ode verscheen en later in boekvorm is gebundeld.

Kamp bepleit in plaats van het huidige parlementaire stelsel 'directe democratie', die gebaseerd zou moeten zijn op wat hij omschrijft als het 'minderheidsbeginsel'. "Een bredere basis voor besluitvorming dan de 51 procent die thans voldoende is", kan volgens Kamp bijvoorbeeld worden gevonden als door het lot groepen burgers worden aangewezen om zich namens de gemeenschap over bepaalde zaken een oordeel te vormen. Dit 'jury-concept' van democratie zou volgens Kamp al in het oude Athene ten tijde van Perikles zijn toegepast. In plaats van de bestaande vorm van democratie, waarin " verschillen overheersen" en die "chaos, conflicten en spanning" oproept, zou de door Kamp bepleite vorm van 'directe democratie' steunen op " interactie en participatie", met "wederzijds begrip als natuurlijk gevolg". Op de politieke inhoud van De Milliano's uitlatingen is, sinds hij vrijdag zijn terugkeer aankondigde, door de politiek nog niet gereageerd. Wel heeft het in brede kring verwondering gewekt, dat De Milliano in de media nergens wilde ingaan op zijn opvatting over actuele politieke vraagstukken. De afgelopen dagen heeft De Milliano steeds herhaald dat de parlementaire democratie in hevige crisis verkeert, dat de kiezers zich niet meer vertegenwoordigd voelen in het parlement, en dat politieke besluitvorming niet het gevolg moet zijn van het samenspel binnen partijen en Kamermeerderheden - inzichten die rechtstreeks aan het gedachtegoed van Kamp ontleend lijken. In een gesprek met deze krant benadrukte De Milliano dat Kamp een van zijn 'vrienden' was, die hem ervan hebben overtuigd terug te komen op zijn vertrek uit de Kamer in 1998. Destijds kende hij Kamp nog niet. Een andere factor in zijn besluitvorming noemde De Milliano het Verdrag van Noordwijk, een eind vorig jaar door Kamp geïnitieerd manifest dat de aanzet tot een radicale hervorming van de wereldeconomie beoogt te zijn. Andere 'vrienden' van De Milliano bleken vrijdag de uitgever Jean-Christophe Boele van Hensbroek (van uitgeverij Lemniscaat waar Kamps boeken verschijnen), de emeritus-predikant Jaap Smit (voorzitter van de Stichting De Rode Hoed) en de Rotterdamse hoogleraar Arjo Klamer. Hun mate van affiniteit met Kamps oppositie tegen de parlementaire democratie kan niet onmiddellijk worden vastgesteld. De vijf lieten weten gezamenlijk een beweging te hebben opgericht, Ieder mens telt, die volgens De Milliano streeft naar zeven acht 'onafhankelijke Kamerleden'.

Jurriaan Kamp (42) is politiek actief sinds 1992, toen hij de Schiermonnikoog-beweging oprichtte, een informele discussieclub die kwam met een bevlogen manifest voor 'maatschappelijke vernieuwing', de Duinrede. In 1993 nam Kamp, om zich geheel aan deze activiteiten te kunnen wijden, ontslag als chef economie van NRC Handelsblad - een functie waarop hij zich overigens nog steeds beroept op de achterflap van zijn boeken. In 1993 volgde een tweede document, De Taal van Schier genoemd. Het Verdrag van Noordwijk uit het jaar 2000 is het derde stuk in deze rij, na enkele jaren van stilte waarin Kamp zich voornamelijk wijdde aan het tweemaandelijkse tijdschrift Ode, dat hij mede heeft opgericht en waarin hij schrijft. Kamps denkwereld is sterk beïnvloed door esoterische opvattingen die wel onder de noemer New Age worden samengevat - een etiket dat Kamp zelf schuwt. Hij is er steeds in geslaagd mensen om zijn initiatieven te verzamelen die niet apert behoorden tot de kring van esoterisch geïnteresseerden en die aangetrokken werden door de betrekkelijk neutrale formuleringen in de genoemde documenten over maatschappelijke vernieuwing, de noodzaak de kloof tussen arm en rijk te bestrijden enzovoort. Kamps enkele malen in interviews uitgesproken verwachting dat er rond zijn initiatieven een brede beweging zou ontstaan die een spontane maatschappelijke omwenteling te weeg zou brengen, is niet bewaarheid. De vaste kring rond zijn persoon moet eerder op enkele tientallen worden geschat. Wel heeft Ode, volgens Kamp, een betaalde oplage van ongeveer 15.000. In zijn geschriften betoont Kamp zich onder meer een tegenstander van preventieve vaccinatie tegen ziekten, indirecte belastingen, het stelsel van sociale zekerheid, ziektekostenverzekering, mondiale geldstromen en het huidige systeem van wereldhandel. Kamps uitlatingen over het niet-bestaan van aids als ziekte, in 1999 in Ode en de Volkskrant, brachten in bredere kring enige opschudding teweeg.

Als enige politicus is Jan van Zijl, ex-Kamerlid van de PvdA, in 1993 ingegaan tegen Kamps kritiek op de parlementaire democratie. "Als zulke clubs veld winnen, baart me dat meer zorgen dan de perversiteit van de Centrumdemocraten", zei Van Zijl in deze krant. "Kamp heeft gelukkig een probleem: het charisma van een winterwortel", voegde hij daar aan toe. De Milliano was vanochtend voor commentaar op onderhavig artikel niet bereikbaar.

Zie ook:

Man met zetel (20 januari 2001)
De Milliano terug in Tweede Kamer, CDA is woedend (19 januari 2001)
'IJdeltuit De Milliano pleegt zetelroof' (19 januari 2001)
Afscheidsbrief '98: 'Alleen verder geen serieuze optie' (19 januari 2001)
Eerdere fractie-afsplitsingen (19 januari 2001)
CDA dreigt één zetel voorlopig te verliezen
De Milliano kiest voor eigen idealen (11 november 1998)
De Milliano wil CDA 'socialer gezicht' geven (4 oktober 1997)
'Ik ben een calculerende held' (4 oktober 1997)

( a d v e r t e n t i e s )