NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

ELLEN DE BRUIN
Wie de naam Pavlov opzoekt in een inleidend psychologieboek treft daarin ongetwijfeld een afbeelding aan van een beetje sullig ogende hond die gaat kwijlen omdat er iemand met een bel rinkelt. Wie een boek pakt dat net iets verder gaat, vindt de volledige proefopzet.

Het is aan het begin van de vorige eeuw. Een hond zit vast in een tuigje, met slangetjes die van zijn speekselklieren naar een reageerbuisje lopen. Een dame maakt de hond eerst aan het kwijlen door hem een bak vleespoeder onder zijn neus te houden en tegelijkertijd een buzzer te laten horen. Als ze daarna de buzzer laat horen zonder eten erbij, kwijlt de hond het buisje ook vol. Vanachter een ruit kijkt de man met de witte baard toe die het allemaal heeft bedacht: de Rus Ivan Petrovich Pavlov (1849- 1936).

Het is een misverstand dat de hond zou gaan kwijlen van de zoemtoon omdat die hem aan eten doet denken. Er komt geen denken aan te pas, ook niet op een primitieve hondenmanier. Het idee is dat de herhaalde associatie van eten en zoemen de onbewuste, reflexmatige reactie die normaal gesproken bij eten optreedt, doet overslaan op zoemen. Ook mensen zitten vol met zulke 'geconditioneerde responsen', zoals Pavlov ze noemde. Iemand die thuis alleen zit te vasten heeft meer honger rond etenstijd dan tussendoor. En mensen raken seksueel opgewonden van de manier waarop een ander kijkt of praat, ook al heeft diegene zijn kleren gewoon aan.

Hoewel een tekkel prominent in het aankondigingsfilmpje figureert, wil het nieuwe VARA-programma Circus Pavlov dit type verschijnselen bij ménsen belichten. "Vanuit de wetenschap rondom Pavlov, rondom Freud", zegt presentator Hans Kesting (bekend van Ouwe Jongens, Klokhuis, Taxi en Toneelgroep Amsterdam). "Zoals hondjes kwijlen in bepaalde situaties, kijken wij naar de standaardreacties van mensen die liegen, of jaloers zijn." Het is de lekkere kant van de psychologie, de kant die onderzoekt wat mensen allemaal doen terwijl ze zich er niet bewust van zijn of er geen invloed op kunnen uitoefenen. Dat wil iedereen wel weten, en televisiemakers beginnen in toenemende mate de amusementswaarde ervan te ontdekken. Nog niet zo lang geleden werden psychologen gezien als de mensen die psychisch zieken beter maakten, en die je dus hooguit kon laten opdraven in een suf praatprogramma om aanwijzingen te geven over de manier waarop wij in het reine konden komen met ons gevoel. Inmiddels zijn psychologen degenen die met de interessante, onverwachte weetjes komen - en nog over onszelf ook! De recente hausse aan programma's met een psychologische invalshoek - Verborgen verleiders (een Teleac-programma over psychologie en media), Ik jij wij hij jullie zij (Astrid Joosten over relaties) en De Liefde ('een zoektocht' van de KRO) - toont het aan: psychologie wordt weer hartstikke hip. Maar het moet natuurlijk wel ludiek blijven, zeker in het geval van prime time televisie. Daarvoor staat dan ook het 'circus' in Circus Pavlov. Het is zeker geen zwaar wetenschappelijk programma, zegt eindredactrice Leanne Holthuizen, maar "amusement met als insteek menselijk gedrag". Elke uitzending begint met een grappige top vijf (in de eerste uitzending, over jaloezie, is dat een fictief lijstje van de meest jaloerse mensen) en met een aantal 'opzienbarende feiten' ("één op tien vaders is niet de biologische vader van zijn kind").

Verder speelt Hans Kesting allerlei typetjes en sketches, mag het publiek met 'keuzekastjes' vragen beantwoorden, vertellen kinderen over hun ervaring met het onderwerp en neemt deskundige Karin Westerbeek de wetenschappelijke kant met Kesting door. "Ze weet natuurlijk niet van alle onderwerpen evenveel af, " zegt Holthuizen. "Dat heb je als je een vaste deskundige neemt. Maar ze wordt wel door ons gebriefd, en ze leest natuurlijk zelf ook mee." En tekkel Titus mag af en toe op, zoals in de uitzending over schaamte. "Dat is functioneel, maar met een hoge mate van gezelligheid," zegt baasje Kesting. "Als hij een stuk worst van tafel pikt en ik spreek hem bestraffend toe, dan heb ik de indruk dat hij zich schaamt. Maar Karin legt dan uit dat hij schrikt van mijn toon, en dat wij dat als schaamte willen duiden."

Circus Pavlov, zaterdag, Ned.3, 20.05-21.05u.

( a d v e r t e n t i e s )