De 'synode van Breda' die bisschop Muskens in 2003 had willen organiseren mag van het Vaticaan niet doorgaan. Wat hadden de genodigden willen zeggen?

Door onze redacteur GUIDO DE VRIES

ROOSENDAAL/GOES, 18 JAN. Theoloog Jan Brok (50) herinnert zich het pastoraal concilie van 1968 in Noordwijkerhout nog goed. "Kardinaal Alfrink en zijn hechte college van bisschoppen wilden snel vorm geven aan de vernieuwingen die bij het Vaticaans Concilie aan de orde waren geweest. Ze spraken niet alleen over geloofsvernieuwingen, ook over kerk-politieke kwesties als de vrouw in het priesterambt en het celibaat. Binnen niet al te lange tijd bestaat het celibaat niet meer, veronderstelden ze. Het liep anders. Het gevolg was een botsing met het Vaticaan en een isolement van Nederland."

De leek Brok is coördinator van Het Markiezaat, een van de drie dekenaten in het bisdom Breda, en een van velen die aanwezig zou zijn geweest op de 'diocesane' synode die bisschop Muskens voor 2003 had willen uitschrijven. Het "schokkende effect" van dat pastorale concilie, 33 jaar geleden, zou volgens hem niet te vergelijken zijn met dat van de synode die bisschop Muskens wilde organiseren. De tijden zijn veranderd, de pretenties zouden veel minder groot zijn. Daarvoor is de zorg over het eigen functioneren van kerk en eredienst te groot geworden. Brok meent: "Op de Bredase synode zouden waarschijnlijk onderwerpen als de vrouw in de kerk, het homo-huwelijk en het celibaat nog wel kunnen worden vernoemd, maar wij realiseren ons dat zo'n lokale bijeenkomst niets of weinig aan dergelijke grote maatschappelijke kwesties kan veranderen."

Maar de 'synode van Breda' gaat niet door - het Vaticaan sputterde tegen. Brok, wiens dekenaat toezicht houdt op 59 parochies, zegt: "Het ironische is dat de afwijzing door Rome een reactie van steunbetuigingen aan Muskens op gang heeft gebracht. Zo van: 'We zullen het Vaticaan nog wel eens even wat laten zien'." Na de afwijzing door Rome wil het Bredase bisdom een 'diocesaan jubileumberaad', dat weliswaar geen kerkrechtelijke status heeft, maar volgens deelnemers even serieus kan worden genomen als de synode. Deken Peter van Hecke (59) van het dekenaat Zeeland: "De voorbereiding blijft precies hetzelfde."

In het kantoorgebouw dat hij in Goes deelt met medewerkers van de Samen- op-Wegkerken legt de priester Van Hecke uit dat alle geledingen in de samenleving ("gelovigen, zwevende gelovigen, afgehaakte gelovigen") gedachten voor dat bezinningsproces mogen aandragen. "De synode of in dit geval het jubileumberaad moet deze bijdragen bundelen".

Welke onderwerpen zou hij zelf te berde brengen? Van Hecke: "Niet abortus en euthanasie, want als eenvoudig bisdom kun je met die onderwerpen niet veel. Ik denk eerder aan de relatie met andere kerken, die wat dood heet te zijn. En aan de ethische kanten van de zorg: hoe ver kun je verantwoord omgaan met de medische technieken? We moeten luisteren naar dat soort problemen en daar over meedenken." Andere belangrijke vragen die we onszelf zouden moeten stellen zijn: kunnen we nog bidden en hoe verstaan we de Bijbel nog?"

De theoloog en leek Gerard Broekhuijsen (60), waarnemend directeur van het Diocesaan Pastoraal Centrum van het bisdom Breda, is van oordeel dat "de zorg voor de samenleving aan de orde moet komen". "Neem de armoede, waarvoor Muskens zich al sterk heeft gemaakt. De kerk heeft EHBO-posten in de vorm van Caritas en de Vincentiusvereniging. Maar er moet méér gebeuren. Het volk waardeert het wanneer Muskens de politiek kritiseert op het punt van de armoede. Zoals na de Troonrede van een paar jaar geleden, toen de bisschop iets zei van: U heeft een optimistisch verhaal, mijnheer Kok, maar kijkt u eens rond in het land."

Verreweg het voornaamste item is echter in de ogen van Broekhuijsen "de inspiratie van de kerk levend te houden". "De eredienst raakt ver weg van de mensen. De kerk moet zoeken naar nieuwe vieringsmomenten die voor veel mensen herkenbaar zijn", zegt hij. Er is stof genoeg voor een synode of jubileumberaad, aldus Broekhuijsen. "Bisschop Muskens had al een boekje met zeven onderwerpen klaarliggen."

In die brochure, genaamd Wat ons voor ogen staat 2000- 2003, noemt Muskens zeven hoofdpunten: God, kerk, tijdgeest, diaconie, bundeling van krachten, vrijwilligers en scholing. Brok wil graag meer aandacht voor de vrijwilligers binnen de kerk. "Het zijn er ongelooflijk veel in Nederland: 285.000 in 1.600 parochies. Zoveel waren er in de jaren zestig niet, toen er nog sprake was van een volkskerk. Dat is dus een groot winstpunt. Het is haalbaar met toerustingscursussen zorg te besteden aan de scholing van de vrijwilligers", aldus de theoloog.

Koen Jordens (31), coördinator van het dekenaat Zeeland, meent dat "heikele politieke onderwerpen als de rol van de vrouw in de kerk en het celibaat" niet op de agenda van het jubileumberaad moeten voorkomen. "Daar zal weinig belangstelling voor zijn. Er is in het verleden voldoende over gezegd. Daar krijg je de grote massa niet meer voor de straat op", meent de leek uit Sluiskil. "Rome begrijpt dat niet, het Vaticaan weet niet wat hier speelt. Het organiseren van de synode was ook geen provocatie van Muskens. In het jubeljaar heeft hij, in ontmoetingen met pastorale werkers, gezegd dat de synode bedoeld was om een impuls te geven aan de betrokkenheid bij de kerk. Hij is daarin oprecht."

Jordens collega Brok komt tot slot nog even terug op de jaren zestig. In een opzicht zouden ze wel als voorbeeld hebben kunnen dienen. Hij zegt dat de aanpak en ideeën van de bekende Bossche bisschop Bekkers bij het jubileumberaad als voorbeeld kunnen gelden. Hij herinnert aan de gespreksgroepen die Bekkers ten tijde van het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) in zijn bisdom vormde. Brok: "Ze brachten veel élan teweeg. Zeker omdat het niet bij praten bleef. De groepen organiseerden ook tentoonstellingen en bijeenkomsten met muziek. De deelnemers namen elkaar bij de hand en gingen samen op zoek. Een prachtig proces."

Zie ook:

Greep paus op Vaticaan verslapt (11 januari 2001)
'Lumineus idee' stuit op veto van Rome (11 januari 2001)

( a d v e r t e n t i e s )