De aanklagers in het proces tegen Estrada zijn opgestapt. De Filippijnse president lijkt te ontsnappen aan berechting. Maar 'de straat' heeft het laatste woord.

Door onze correspondent ROBERT GIEBELS

SINGAPORE, 17 JAN. Clarissa Ocampo keek op 4 februari van het vorig jaar over de schouder van de Filippijnse president Estrada naar de bewegi zijn linkerhand en kon haar ogen niet geloven. De topfunctionaris van de grote Equitable-PCI Bank zag Estrada een document tekenen waarmee hij 500 miljoen peso's (25 miljoen gulden) overmaakte naar een onbekend investeringsfonds. Zorgvuldig zette de dertiende president van de Filippijnen een handtekening. Niet zijn eigen, maar een valse die er als twee druppels water op lijkt. Estrada ondertekende volgens Ocampo met 'Jose Velarde'.

Het document dat Estrada die dag tekende, zit in een envelop waar het hele land gisteren ademloos naar zat te kijken. 'Gaat ie open, of blijft ie dicht', vroegen de Filippijnen die massaal voor de televisie zaten, zich af. Ze keken naar het best bekeken feuilleton in de geschiedenis van het land: het afzettingsproces tegen hun president. Estrada wordt ervan beschuldigd tabaksaccijnzen achterover te hebben gedrukt, steekpenningen te hebben aangenomen, in de opbrengst van een illegale bingo te hebben gedeeld en de grondwet te hebben geschonden door als politicus zijn vermogen niet naar waarheid te hebben opgegeven.

Het proces tegen de president wordt sinds 7 december gevoerd in de Senaat en de 21 aanwezige senatoren zijn tegelijkertijd jurylid en rechter. De overige hoofdrolspelers zijn elf aanklagers, tevens leden van het Huis van Afgevaardigden en een handvol duurbetaalde topadvocaten van de president. De laatsten wilden per se dat de envelop dicht bleef. Ze stelden dat de inhoud vooraf niet als bewijsmateriaal was aangemeld en dus geen onderdeel kon vormen van de procesgang. Een opmerkelijke stellingname, want in de 22 voorgaande zittingsdagen dook aan de lopende band nieuw bewijsmateriaal op. Soms werden bewijsstukken staande het proces gefabriceerd. Dan zette een getuige bijvoorbeeld een paar keer zijn handtekening op een blanco velletje en vroegen aanklagers of verdediging of de voorzitter van het Hooggrechtshof, Hilario Davide, het als bewijsstuk wilde accepteren. De productie ging soms zo snel dat Davide zat te worstelen met allerlei lettercombinaties om de stukken een unieke aanduiding te geven.

De aanklagers weten, net als iedereen in de Filippijnen, wat er in de envelop zit. Het zijn allerlei papieren die te maken hebben met Equitable-PCI bankrekeningnummer 0160-62501-5. In de Filippijnen inmiddels beter bekend als 'De Moeder'(-bankrekening). De rekening staat op naam van Jose Velarde en is volgens de aanklagers van de president. Estrada sloot de rekening op 15 november, twee dagen nadat duidelijk was dat een afzettingsproces tegen hem door zou gaan. Op die dag stond er 3,3 miljard peso op, ongeveer 165 miljoen gulden - vijfduizend keer het jaarsalaris van een Filippijnse president. In de envelop zitten overschrijvingen van en naar de Jose Velarde- bankrekening. De lijst van overboekingen 'naar' zou de namen bevatten van vrienden van Estrada die incidenteel tussen de 180 en 300 miljoen peso naar de president overmaakten. De lijst overboekingen 'van' bevat volgens de aanklagers onder meer een overschrijving van 142 miljoen peso (zeven miljoen gulden) om een villa te financieren voor een van Estrada's maîtresses, Laarni Enriquez. Of deze overschrijvingen daadwerkelijk in de envelop zitten, kan alleen opening ervan uitwijzen.

'Gaat ie open, of blijft ie dicht?' De senatoren stemden er over en de envelop bleef met elf stemmen tegen tien gesloten. Daarmee kwam gisteren de facto ook meteen een onverwachts einde aan het proces tegen Estrada, die met de stemming volgens de leider van het team van aanklagers, Joker Arroyo, "virtueel is vrijgesproken". Alle aanklagers hebben ontslag genomen. Het is na gisteren duidelijk dat ze nimmer voldoende senatoren achter zich zullen krijgen die Estrada schuldig achten. Ten minste veertien hebben ze er nodig en ze kregen er slechts tien. Ondanks vernietigende verklaringen van tientallen getuigen tegen Estrada, die vrijwel allemaal bedreigd zijn met de dood, lijkt het er op dat mensen als de columnist van de Philippine Star, Teodoro Benigno, gelijk krijgen. Benigno voorspelde dat het proces overbodig zou blijken "hoewel het overweldigende bewijsmateriaal genoeg is om iemand acht keer levenslang de bak in te laten draaien". De senatoren hadden immers vooraf al hun politieke keuze gemaakt - alom wordt gesuggereerd dat die keuze is ingegeven door financiële motieven nadat twee senatoren bekendmaakten dat vrienden van Estrada hen probeerden om te kopen. Nu voor de tegenstanders van Estrada de democratische weg lijkt afgesloten, zit er volgens aanklager Joker Arroyo niets anders dan "de straat op te gaan". Dat gebeurde gisteren ook, onder de noemer 'People Power II'. De eerste manifestatie van People Power was in 1986 toen dictator Ferdinand Marcos het land uit werd gejaagd. In Estrada zien zijn tegenstanders een tweede Marcos, inclusief vriendjespolitiek en corruptie, maar exclusief terreurbewind.

Zoals gebruikelijk georganiseerd via tekstberichten die in de Filippijnen op grote schaal via mobiele telefoon worden verspreid, ontstonden gisteravond in Manila spontane demonstraties tegen Estrada. Gevolgd door georganiseerde demonstraties van (arme) voorstanders van de president. De vrees voor een gewelddadige confrontatie tussen 'anti' en 'pro' is groot. De tegenstanders van Estrada menen dat de volgens hen door en door corrupte president het land in het ongeluk stort. Ze kregen meteen gelijk: zowel de koers van de peso als de Filippijnse beurs is vandaag in elkaar geklapt. Beurshandelaren legden het werk neer en gingen de straat op om te protesteren tegen Estrada. Ook de criminaliteit zal weer gaan stijgen, maar dat is Estrada minder aan te rekenen. Doordat vooral vrouwen aan de tv gekluisterd zaten om naar het proces te kijken en niet langer een prooi vormden voor straatrovers, is het criminaliteitscijfer gedaald. Maar na gisteren komt waarschijnlijk snel een eind aan het populaire tv-programma 'Het Proces van de Eeuw'.

( a d v e r t e n t i e s )