Gouda zakt langzaam weg in het moeras. Wie zijn huis in wil, kan bij de gemeente een stoeptegel halen.

Door onze redacteur ARJEN SCHREUDER

GOUDA, 17 JAN. Sommige wijken van Gouda zien eruit of ze ooit zijn getroffen door een aardbeving. Gaten in de stoep. Ontwortelde bomen. Hobbelige wegen. Ondergelopen trapveldjes. Provisorisch dichtgegooide gaten om elektriciteitskabels aan het oog te onttrekken. Neem het compleet verzakte parkeerterrein van notaris Lupo Westerhuis. Wie zijn auto in deze kuil neerzet, moet eerst een relatief hoge drempel zien te passeren zonder dat de onderkant van zijn voertuig wordt beschadigd. "Ik heb wel eens een knalpijp moeten vergoeden. Mensen zijn klachtgericht", zegt Westerhuis enigszins lacherig. Het elektronisch oog dat de slagboom bewaakt, werkt door de verzakkingen niet meer, zodat niet alleen cliënten van de notaris maar ook winkelend publiek, bezoekers van het ziekenhuis even verderop en zelfs forensen hun voertuig er kunnen stallen. "Niet zo leuk", zegt de Goudse notaris. Gouda (70.000 inwoners) verzakt al jaren. Oorzaak is de uitzonderlijk slappe veenbodem waarop de stad is gebouwd. "Vijftien meter pudding", zegt Eugène Kraan, directeur van de woningbouwvereniging Ter Gouw. "We kopen de grond hier niet per meter maar per liter." Goudse huizen zijn gebouwd op palen. Maar de tuinen, parken, sportvelden en straten liggen in de vrije ruimte. Diepwortelende beuken en eiken zijn taboe, de paardekastanjes langs de grachten staan in betonnen bakken. Verkeersdrempels ontstaan spontaan. Woningcorporatie Ter Gouw draagt jaarlijks tienduizend kuub zand en grond aan om verzakkingen in tuinen tegen te gaan, daartoe vijftien jaar geleden gedwongen door een arrest van de Hoge Raad. Dit hoogste rechtscollege bepaalde dat het verzakken weliswaar geen gebrek aan het gehuurde is, maar dat de maatregelen behoren tot het plegen van groot onderhoud. De huizen zullen niet zo snel verzakken, omdat ze op palen staan. Maar onder de huizen is de bodem veelal weggeslagen en zijn gaten ontstaan die zich vullen met water, muggen en ongedierte. Die gaten moeten worden opgevuld met speciale blokken. Andere kosten zijn het vervangen van gebroken rioleringsbuizen en blootliggende gasleidingen.

De dienst stadsbeheer heeft een computerprogramma gemaakt met een systeem van prioriteiten: op welke urgente plaats heeft ophogen het meeste effect. Een 'gaatjesvulploeg' is dagelijks op pad. Alle Gouwenaren kunnen een stoeptegel krijgen als ze de toegang tot hun huis willen vereenvoudigen. Maar een hele wijk ophogen komt er niet van. Daar is geen geld voor. Gouda staat al veertig jaar onder financiële curatele van het rijk in een zogenoemde artikel 12-status en krijgt per jaar ruim dertien miljoen gulden om de verzakkingen tegen te gaan. "Veel te weinig", zegt Wouter de Ruiter, hoofd van de dienst stadsbeheer. "We zouden vele honderden miljoenen nodig hebben om het probleem goed aan te pakken." De gemeente wil af van de artikel 12-status, omdat de bodemmaatregelen ten koste gaan van cultuur, sociale zorg en minderhedenbeleid. Eind volgende maand neemt minister De Vries (Binnenlandse Zaken) een beslissing.

Greet Kraaij, moeder van twee dertigers en al dertig jaar lang bewoner van een min of meer zwevend huis, stond vlak voor kerst in haar achtertuin de ramen te lappen. "Ik wilde het huis netjes hebben voor familiebezoek uit Limburg." Ze zakte met trapleertje en al door het terras en verdween bijna in het gat onder haar eigen huis. Het was precies dezelfde plaats als waar het gezin Kraaij twintig jaar geleden ook had staan soppen in het grondwater. "Dichtgooien met zand helpt maar voor even", zegt Greet Kraaij. Het gat onder haar huis heeft ze gevuld met onder meer oude kozijnen, koffers en kranten. Ze zegt zich "bekocht" te hebben gevoeld toen zij en haar man dit huis dertig jaar geleden aanschaften. "Woedend" is ze in de loop der jaren geweest. Ze is een keer languit vanuit de tuin in de keuken gesmakt. Maar de gemeente is niet aansprakelijk. "Wie in Gouda gaat wonen, wordt geacht te weten dat hier sprake is van een slappe bodem", zegt Wouter de Ruiter van de gemeente.

Een kilometer verderop woont Jan van der Zwart, die de voordeur van zijn zestien jaar geleden gebouwde huis alleen nog kan betreden dankzij een aantal schuin neergelegde stoeptegels. Acht jaar geleden heeft de vijftiger een betonnen plaat in zijn garage gelegd om deze op hoogte te houden. Ervoor liggen twee smalle stalen platen die het hoogteverschil met de straat overbruggen. Het inrijden van de garage vereist stuurmanskunst, bevestigt Van der Zwart. "Ik ben daar heel goed in. Als ik kom aanrijden, draai ik mijn autoraampje open om de afstand te schatten. Ik rijd er zo hard mogelijk op. Ik rem niet. Mijn buurman zegt dat hij zijn hart vasthoudt, maar het lukt altijd. Het is een spel." Naast het kantoor van notaris Westerhuis staat een netstation van energiebedrijf Netbeheer Midden-Nederland. Vanuit dit station wordt de buurt van stroom voorzien. De kabels met tienduizend volt liggen nog nét onder de bodem. Even verderop, naast een flatgebouw, waren ze onlangs bloot komen te liggen. Wat er gebeurt als een blootliggende kabel breekt? "Dan krijg je een steekvlam van tien meter en gaat het licht in de buurt uit", zegt een medewerker van het energiebedrijf. Directeur Rien Nobel van Netbeheer Midden-Nederland dat binnenkort wordt overgenomen door Eneco, stelt dat de verzakkingen in Gouda zijn bedrijf jaarlijks vier miljoen gulden kosten, en dat de transportkosten acht procent hoger liggen dan gemiddeld in Nederland. "Er ontstaan hier regelmatig zeer gevaarlijke situaties."

In de tien jaar dat notaris Westerhuis hier kantoor houdt, heeft hij het parkeerterrein al drie keer moeten laten ophogen. "Om het netjes te houden." Thuis doet de notaris, behalve als zijn riolering breekt of een soortgelijke calamiteit, niets tegen de verzakkingen. "Een Gouwenaar weet dat ophogen niet helpt. Een echte Gouwenaar doet niets."

( a d v e r t e n t i e s )