Fireworks: vergunningen ontbraken

De eigenaren van S.E. Fireworks zijn de hoofdverdachten in het strafrechtelijk onderzoek naar de ramp. De acht rijksinspecties hebben zich in hun onderzoek niet zozeer op de eigenaren R. Bakker en W. Pater gericht. Toch gaan ook zij in de rapporten die vandaag zijn vrijgegeven, niet vrijuit. "Een aantal malen zijn er al door Kunstvuurwerkbedrijf Smallenbroek en/of S.E. Fireworks veranderingen in de inrichting doorgevoerd, voordat de daarbij behorende vergunningsprocedures waren opgestart."

"De garageboxen en de zeecontainers zijn zonder bouwvergunning geplaatst." "Tot op de dag van de ramp is er in relatie tot het bestemmingsplan 'Enschede-Noord', sprake geweest van illegaal gebruik door S.E. Fireworks, door het in strijd met de bestemming opslaan van vuurwerk in tenminste 11 zeecontainers. Voor dit gebruik hebben B en W van de gemeente Enschede geen vrijstellingen verleend."

"Op het binnenterrein van S.E. Fireworks hebben een eigenaar en een medewerker van S.E. Fireworks contact met brandweerlieden. Deze medewerker vestigt de aandacht van de brandweerlieden op een groot gevaar in compartiment C1. Een brandwacht die dat hoort, verzet het waterkanon zodanig dat dit kanon nu de gevel van C1 nat houdt. [In C1 bleek later voornamelijk weinig gevaarlijk siervuurwerk te hebben gelegen, red.]"

Brandweer: had geen aanvalsplan

De brandweer van Enschede is voor de brand niet betrokken geweest bij de gang van zaken op het bedrijf S.E. Fireworks. Haar rol begint pas als de alarmcentrale op 13 mei, om 15u02 de eerste meldingen krijgt van de brand. "Door het (veelal) ontbreken van informatie hebben de bevelvoerders van de brandweer Enschede onvoldoende inzicht in de gevaren van de risicovolle bedrijven in hun verzorgingsgebied."

"De brandweer heeft jarenlang geprobeerd een adviesfunctie toebedeeld te krijgen in de afgifte van milieuvergunningen." "Een groot struikelblok hierblij blijkt de financiële claim die de brandweer aan die adviesfunctie verbindt."

"Ondanks het advies van adviesbureau AVIV [in opdracht van de provincie, red. ] had de brandweer Enschede (nog) geen aanvalsplan of iets dergelijks gemaakt. " "Ook op de alarmcentrale is geen objectspecifieke informatie aanwezig. Een aanvalsplan of de in Enschede gehanteerde uitgeklede vorm van een aanvalsplan, de bevelvoerderskaart, had leidinggevenden kunnen informeren dat naast klasse 1.4 vuurwerk [de lichtste categorie, red.] ook klasse 1.3 vuurwerk bij S.E. Fireworks aangetroffen had kunnen worden."

"Er is door de brandweer Enschede geen oefening gehouden waarbij vuurwerkopslag een rol speelt."

"Er heeft [tijdens de brandbestrijding, red.] geen gestructureerde verkenning plaatsgevonden. Hierdoor zijn branduitbreidingen op een laat tijdstip ontdekt. "

"Door het ontbreken van elementaire brandveiligheidsvoorzieningen (..) bij S. E. Fireworks is de brandweer voor een bijna onmogelijke taak komen te staan." "Van de vier ingezette autospuiten is er slechts één met een kwantitatieve bezetting overeenkomstig de landelijke norm (zes personen) ingezet. (..) Hierdoor ontstaan operationele beperkingen."

"Met de normale bezetting (..) heeft de bevelvoerder meer gelegenheid de acties van zijn brandwachten te leiden. Nu ziet de bevelvoerder zich genoodzaakt een slang op te halen en even later ook nog eens een ladder."

Burgemeester: verstoken van informatie

Het gemeentebestuur mag bij een ramp binnen de gemeentegrenzen, binnen hoofdlijnen, zelf bepalen, hoe de ramp bestreden wordt. Zij kan hiervoor een beroep doen op ondersteunende, regionale diensten. In Enschede zijn die twee sporen (gemeente en regio) door elkaar heen gelopen. Tussen de crisisstaf op het stadhuis en de Regionale Alarmcentrale in Hengelo heerste onduidelijkheid over wie, wat voor het zeggen had. "Burgemeester Mans is - zwak uitgedrukt - zeer verbaasd, als hij hoort dat op het regiokantoor alles is opgetuigd en hij op het stadhuis verstoken is van informatie", schrijft de Inspectie Brandweerzorg en Rampenbestrijding. Hierdoor "was er geen sprake van aansturing van de operationele organisatie." De inspectie schetst het beeld van een burgemeester die formeel alle touwtjes in handen had, maar zeker in de eerste uren nauwelijks wist waaraan hij moest trekken. De Gemeentelijke rampenstaf kampte in de eerste uren na de explosie met een groot gebrek aan informatie. "Pas rond 19.00 uur drong de ernst van de situatie goed door." De Inspectie concludeert dat er te traag is gereageerd op de omvang van de ramp. Zo is er te laat versterking van omliggende brandweerkorpsen en bestuurders ingeroepen. De Regionale Alarmcentrale Twente, zo concludeert de inspectie, was niet berekend op haar regietaak. De coördinatie tussen de hulpdiensten blijft lang blijven steken in ad-hoc overleg van verschillende leidinggevenden. Het gemeentebestuur van Enschede heeft zich onder leiding van burgemeester J. Mans vooral gericht op haar beleidsrol. De informatievoorziening en de voorbereiding van besluiten door de rampenstaf zijn verre van optimaal geweest. De inspectie signaleert: "Burgemeester Mans en de gemeentesecretaris sturen het gehele proces aan. Daarmee nemen ze nadrukkelijk hun verantwoordelijkheid en drukken hun stempel op de rampbestrijding." Volgens de inspectie hebben alleen zij een overzicht omdat er geen algemene briefings worden gehouden en er niet op bilateraal niveau wordt bijgepraat. Het regionaal rampenplan voorziet in de installatie van een operationeel leider, naast de burgemeester als hoofd van de rampenstaf, maar deze functie is in Enschede niet ingevuld.

Milieudienst: geen controle op vuurwerk

De later met de bouwdienst gefuseerde milieudienst van de gemeente Enschede is verantwoordelijk voor de afgifte van de vergunningen die S.E. Fireworks kreeg voor de opslag van vuurwerk. Dezelfde ambtenaren zijn ook verantwoordelijk voor het toezicht op de naleving van de voorwaarden in die vergunning.

"Vastgesteld is dat in die gevallen, waarin de feitelijke situatie in de inrichting van S.E. Fireworks niet overeenkwam met de vigerende vergunning, de gemeente Enschede steeds heeft gereageerd met aanpassing van de vergunning. Handhavend optreden om de feitelijke situatie door S.E. Fireworks in overeenstemming te doen brengen met de vigerende vergunning heeft niet plaatsgevonden."

[Na 1995] "...is er door of namens het college van B en W bij Kunstvuurwerkbedrijf Smallenbroek en/of S.E. Fireworks niet aantoonbaar handhavend opgetreden."

"In 1979, 1995 en 1999 wordt door het College bij het verlenen van de vergunning afgeweken van het advies van de wettelijke adviseur externe veiligheid (MILAN). Een dergelijk advies is op te vatten als een deskundigenadvies waarvan niet licht mag worden afgeweken. Deze afwijking is niet in de beschikkingen van 1997 en 1999 gemotiveerd. Daarmee handelde het College in strijd met artikel 3:50 van de Awb."

"Sinds 1976 is de brandweer niet aantoonbaar betrokken geweest bij de advisering over de brandpreventie en blusvoorzieningen inzake de opslag van vuurwerk bij Kunstvuurwerkbedrijf Smallenbroek en/of S.E. Fireworks. MILAN heeft hierom schriftelijk wel verzocht."

"Op diverse momenten zijn overtredingen van de Hinderwet en/of de Wet milieubeheer en vergunningvoorschriften geconstateerd door ambtenaren met toezichtbevoegdheden. Door niet op te treden en/of door met de illegale situatie in te stemmen werd door gemeente-ambtenaren in feite de strijdige situatie gedoogd, waarmee in de bevoegdheid van het College van B en W werd getreden.'

( a d v e r t e n t i e s )