In Turkije is op pasfoto's de hoofddoek verboden, maar gelovige vrouwen willen niet op de foto zónder. De computer biedt uitkomst in een strijd die al decennia woedt.

Door onze correspondent BERNARD BOUWMAN

KONYA, 11 JAN. Treurig staat de eigenaar van fotozaak Borc in de Turkse stad Konya bij het computerscherm. Daarop zijn twee foto's te zien van dezelfde dame: Een keer met hoofddoek en een keer zonder. Is het ijdelheid die de vrouw ertoe dreef in twee verschillende poses vereeuwigd te worden? "Ben je gek, zegt eigenaar Sezai Ozturk. "Hier in Konya zijn veel vrouwen gelovig en daarom doen ze hun hoofddoek liever niet af. Maar onze regering haat de hoofddoek en accepteert alleen maar pasfoto's met haar erop. Daarom komen veel vrouwen hier om met hoofddoek op gefotografeerd te worden. Wij stoppen de foto dan in de computer, halen de hoofddoek weg en zetten haar op het hoofd. Je zou er om moeten lachen, als het niet zo in en in triest was."

Het hoofdhaar-via-de-computer is een nieuwe stap in de strijd om de hoofddoek, die eigenlijk al woedt sinds het ontstaan van de Turkse Republiek in de jaren twintig. De vader van de Turkse natie, Atatürk, wilde Turkije graag moderniseren en opstoten in de vaart der volkeren. Als een van de belangrijkste redenen van het verval van het Ottomaanse Rijk zag hij religieus fanatisme. De hoofddoek (die hij ooit betitelde als een 'vod') was voor hem mede daarom een obstakel van het religieuze verleden dat een modern Turkije in de weg stond.

Ook vandaag de dag ziet het seculiere establishment, dat Atatürk als de vader des vaderlands beschouwt, de hoofddoek als de strijdkreet voor religieuze fanatiekelingen die van Turkije een moslim-staat a la Iran willen maken. En dus is de hoofddoek in overheidsgebouwen verboden en moeten bijvoorbeeld studentes het hoofd ontbloten voordat zij universiteitsgebouwen binnen mogen.

Gelovige moslim-vrouwen is dat verbod een gruwel. Zij willen de kledinggeboden van de islam respecteren en voelen zich zonder hoofddoek naakt en onkuis. En dus kloppen zij al jaren aan bij de streng-gelovige eigenaar van Foto Borc om de kledinggeboden van het seculiere establishment te omzeilen.

Voordat zijn zaak het computertijdperk intrad, hielp Sezai Ozturk de dames met pruiken die zij over hun hoofddoek heentrokken. Maar al snel leidde dat tot enige ontevredenheid. Ik zie er op de foto net uit als mijn vriendin, was een klacht die de medewerkers van de fotozaak vaak te horen kregen. Maar bij het computerprogramma is de tevredenheid groot: de software heeft ongeveer twintig soorten haar, zodat er voor elk wat wils is.

Met de mogelijkheden die de computer biedt, is ook de esthetiek er bij de gelovige dames ingeslopen. "Ik heb hier zo'n foto laten maken", vertelt een studente-met-hoofddoek die langs de etalage van Foto Borc loopt. "Maar ik was absoluut niet over het resultaat te spreken." Een medewerker van de zaak bevestigt dat ook het gelovige oog wat wil. "Ik had een klant hier, voor wie ik de hoofddoek had weggehaald en er zwart haar voor in de plaats had gezet. Maar ze kwam hier en zei dat ze blond haar wilde. Dat past niet bij de rest van je gezicht, zei ik nog. Niets mee te maken, zei ze, ik wil blond."

Bij het retoucheren gaat de computermuis ook af en toe verder dan het hoofdhaar. Aan de muur van de computerkamer van de zaak hangt een foto van een dame-zonder-hoofddoek, van wie zelfs de schouders te zien zijn. "Zij was niet tevreden met haar gebit maar ook dat hebben we via de computer geregeld."

Normaal krijgt Foto Borc zo'n vijf à tien vrouwen per dag die de hoofddoek weg willen laten retoucheren. Maar bij het begin van het universitaire jaar komen er per dag soms wel vijftig. En ook mannen weten inmiddels de weg naar de fotozaak te vinden want het seculiere establishment heeft het ook niet zo erg op grote baarden. "Als je in het leger wil en je vader heeft een grote baard, dan kun je het wel vergeten. In zulke gevallen werken wij de baard weg en eventueel ook de hoofddoek van de moeder."

Werkt zo'n gigantische retoucheerpartij niet op de lachspieren van de klanten? Eigenaar Ozturk ziet vooral woede. "Waarom moet ik me in zulke bochten wringen om op de foto te gaan, zeggen ze, waarom mag ik niet gewoon doen wat ik wil." Volgens het seculiere establishment zijn gelovige moslims intolerant omdat ze hun manier van leven aan anderen willen opdringen. Maar dat, aldus Ozturk, is onzin. "Ik respecteer vrouwen met een hoofddoek maar ik respecteer ook vrouwen zonder. Iedereen moet de vrijheid hebben om te kiezen, dat vind ik." Maar is er dan absoluut geen ruimte voor vrolijkheid achter het retoucheerscherm. "Wij Turken hebben de neiging om maar te lachen over dingen die erg vervelend zijn. Even zwijgt de eigenaar en kijkt voor zich uit. "Ik lach me suf." De dekaan van een theologie-faculteit in Istanbul is deze week aangevallen nadat hij zijn studenten erop gewezen had dat de hoofddoek op de campus niet geoorloofd is. Professor Beyaz van de Marmara-universiteit kreeg drie messteken in de borst na een felle discussie met zijn toehoorders over zin en onzin van het verbod op de hoofddoek. Zijn aanvaller, die volgens de pers sterk moslim- fundamentalistische sympathieën heeft, is inmiddels aangehouden. Vanuit het ziekenhuis, waar hij herstelt van de messteken, liet de professor weten dat "zulke aanslagen Turkije's pogingen tot modernisering" niet in de weg zullen staan. Inmiddels heeeft de leiding van de Marmara-universiteit extra beveiligingsbeambten op de campus geplaatst om erop toe te zien dat het verbod op de hoofddoek strikt wordt nageleefd.

( a d v e r t e n t i e s )