De 'oorlog' om de benoeming van een nieuwe tv-directeur is de grootste rel in Tsjechië sinds 1989. Het gaat allang niet meer om de man zelf, maar om de sfeer van handjeklap in de Tsjechische politiek.

Door onze redacteur PETER MICHIELSEN

ROTTERDAM, 4 JAN. In Tsjechië lijkt het gedenkwaardige jaar 1989 teruggekeerd. Tienduizenden betogers roepen op het Wenceslasplein om vrijheid van meningsuiting, zwaaien vlaggen, scanderen slogans; onder hen 's lands bekendste acteurs, popsterren, tv-persoonlijkheden. Soortgelijke betogingen in Brno en Ostrava. Petities doen de ronde. En verklaringen van vak- en andere bonden, van de Bond van Spoorwegarbeiders tot de Vereniging voor de Verdediging van Patiëntenrechten. De president stelt zijn vakantie uit. Het parlement komt speciaal bijeen. Een bezet tv-gebouw, via de ramen waarvan elke dag voedsel naar de bezetters wordt gehesen. De OVSE roept mee in het koor, de Internationale Federatie van Journalisten en Verslaggevers Zonder Grenzen, de Raad van Europa bemoeit zich ermee, de Europese Commissie. Het lijkt allemaal op november 1989, toen het totalitarisme omver werd geworpen en heel de natie op haar kop stond.

Het draait op het eerste gezicht allemaal om één man. Om Jirí Hodac, die op 20 december door de Televisieraad uit dertig kandidaten werd uitverkoren om algemeen directeur van de Tsjechische staatstelevisie Ceská Televize (CT) te worden, nadat zijn voorganger al na korte tijd wegens incompetentie was ontslagen. De benoeming werd echter niet geaccepteerd door twintig (later dertig) redacteuren van de nieuwsdienst van CT. Hodac en zijn nieuwe journaalhoofdredacteur zouden marionetten zijn van de Burger- Democratische Partij (ODS) van ex-premier Václav Klaus. Ze zouden hun partijpolitieke stempel op de journaals gaan drukken. Kortom: censuur hing in de lucht, beperking van de vrijheid van meningsuiting.

De stakers bezetten de nieuwsstudio's van CT en zonden hun eigen journaals uit. Hodac liet die blokkeren - hij beheerst de zendfaciliteiten. De oorlog wordt sindsdien op het scherm uitgevochten: 'staking', zetten de bezetters in hun journaals onder het logo van CT, hoewel ze niet staken, maar elke dag een journaal produceren, dat door Hodac wordt weggedraaid maar op de kabel en via de satelliet wel te zien is. De andere media hebben hun stellingen betrokken. President Havel protesteerde, want de benoeming van Hodac was volgens de letter van de wet in orde, maar volgens Havel strijdig met de geest van de wet - net zo strijdig als in 1948 de coup van de communisten was geweest, die Tsjechoslowakije voor een halve eeuw in een dictatuur had gestort. De kringen die de rel trok zijn inmiddels zo wijd dat de ruzie om Jirí Hodac de grootste in Tsjechië sinds 1989 is geworden. Volgens peilingen steunt 89 procent van de Tsjechen de bezetters. De regerende sociaal-democraten van premier Milos Zeman, die met Klaus' ODS de benoeming van Hodac hebben doorgedrukt (de twee partijen leveren zeven van de acht leden van de Televisieraad), hebben zich inmiddels bedacht: Zeman zelf riep gisteren Hodac op af te treden, net als diverse ministers, onder wie die van Cultuur, die een strafklacht tegen Hodac indiende toen deze 's ministers tv-rede liet wegdraaien. Ook in de Televisieraad vroegen vier van de acht leden Hodac af te treden. De Senaat eiste gisteren het ontslag van Hodac èn de Televisieraad. De regering heeft alvast haastig een nieuwe mediawet in elkaar gedraaid, die voorziet in de beëindiging van de partijpolitieke dominering van de Televisieraad, door er wat leden namens wetenschappelijke, culturele en religieuze organisaties aan toe te voegen. Het overtuigt vooralsnog niemand. Dat het ongeleide projectiel Hodac zelf, met verbijsterende koppigheid, uit de commotie niet allang zijn conclusies heeft getrokken en is afgetreden, en dat Klaus en zijn ODS hem, ondanks de ophef, door dik en dun blijven steunen, maakt de zaak alleen maar erger. De 'oorlog om de CT' is allang niet simpelweg een ruzie om een algemeen directeur bij de staatstelevisie meer, maar een massaal protest tegen de sfeer van handjeklap die de Tsjechische politiek domineert, de politieke koehandel waarmee, achter de façade van de parlementaire democratie, de openbare zaken worden geregeld. De sociaal- democratische minderheidsregering van Milos Zeman blijft in het zadel dankzij een akkoord dat Zeman in juli 1998 sloot met ODS-leider Václav Klaus, ex-premier en de grote verliezer van de verkiezingen van juni 1998. In ruil voor het gedogen van zijn regering stond Zeman de ODS - formeel een oppositiepartij - vergaande invloed op het beleid toe en kreeg de ODS bovendien veel mooie posten toegeschoven. De ODS vond het prachtig: veel invloed, geen verantwoordelijkheid. Hodac' benoeming is een typisch resultaat van die ondemocratische koehandel achter de schermen. Dat handjeklap van twee leiders die bekend staan om hun arrogantie heeft de Tsjechen nooit gelegen. De irritatie is sinds 1998 alleen maar gegroeid. Bij de regionale verkiezingen van november werd de CSSD al hardhandig geconfronteerd met de ontevredenheid: ze zakte af van de eerste naar de vierde plaats in de kiezersgunst. Zeman trok zich daar toen niets van aan. Nu, met de oorlog om de televisie, zal hij de consequenties niet zo makkelijk kunnen ontlopen. De omhelzing van CSSD en ODS is een dodelijke geworden.

Zie ook:

Rel Praagse tv is protest tegen politiek (29 december 2000)

( a d v e r t e n t i e s )