B E E L D :
Oranje-kerstquiz
Maarten Huygen
Een belangrijk persoon in
Nederland, nee laat ik specifieker worden, het koninklijk huis, vooruit
laat ik namen noemen, koningin Beatrix, is nog niet aan de camera
gewend. Terwijl elk staatshoofd al jaren zijn volk ontspannen door de
camera in de ogen kijkt, is Beatrix pas dit jaar voor het eerst
overgestapt van de radio op de televisie, 86 jaar na het eerste
radiopraatje van koningin Wilhelmina.
Het was nog steeds radio, maar dan met een plaatje en zonder die grote ronde microfoon. Om het natuurlijk
te laten lijken keek ze zo nu en dan weg van de tekst voor de cameralens
(autocue) op de vellen papier voor haar. Dat van de camera lezen,
terwijl je net doet of je de kijker rechtstreeks aankijkt, vindt ze
waarschijnlijk te on-calvinistisch leugenachtig. Nu had ze zich
vierdubbel bewapend, van te voren opgenomen, op papier, autocue en dan
nog deels uit haar hoofd. Het werd een nieuws-quiz. Geen enkele naam
werd genoemd. Ze werd ingeleid door een liedje in een mij vreemde taal
op de wijs van "Stille Nacht". Ze had het over "twee mensen" die "in
liefde hun leven wilden delen" en haar oprechte glimlach daarbij vond ik
het aandoenlijkste moment. "Toch blijkt steeds weer opnieuw dat ziekte
en ellende niet uit het bestaan zijn te weren", zei ze later.
In het daarop volgende Journaal kwamen de antwoorden op de vragen
die haar toespraak opriep. De "ziekte" sloeg op haar man Claus en haar
vader Bernhard. Wie de trouwlustige "twee mensen" waren, werd er niet
bij verteld maar ik volg het nieuws, dus ik weet dat het prins
Constantijn en Laurentien zijn. Of werd impliciet ook naar Willem-
Alexander en Maxima verwezen? 's Avonds hoorde ik pas op het nieuws dat
die onbekende taal het Maleis was en dat het liedje werd gezongen door
de Molukse zangeres Julya Loko. De Molukse RMS-regering in ballingschap
dankte haar. Had ze niet rechtstreeks kunnen zeggen dat ze begaan was
met het lot van de vervolgde Indonesische Molukkers en hun verwanten in
Nederland? Zelfs de Indonesische president betreurde de slachtingen en
verwoestingen. Pas bij het avondnieuws realiseerde ik mij dat de
abstracte uitspraken over hoop, onrecht en "meegevoel uitdrukken door
een gebaar" ook op die Molukkers zouden kunnen slaan. Ook op Enschede?
Ik had sommige antwoorden goed, andere fout. Minder vragen had ik bij de
kerstrede van de Britse Queen Elisabeth, ook in het rood. Wat een gemak
van optreden. Ze moet een kundig BBC-regisseur in de arm hebben genomen.
De eerste vijf minuten bestonden uit archiefbeelden van staatsbezoeken,
van januari tot december. Nadruk kreeg een koninklijk gesprekje met een
Anglicaanse prelaat die zei dat de geloven steeds dichter bij elkaar
kwamen. In East London zagen we haar in een huiselijke slaapkamer praten
met een allochtone vrouw. En daarna kwam ze in beeld, ons aankijkend,
staande bij het raam van haar paleiselijke zitkamer, met uitzicht op
pilaren. Al pratend over de geboorte van Jezus liep ze naar de kerstboom
naast het brandende haardvuur. Later ging ze zitten op een bank en nam
ze een bijbel ter hand om daar enkele passages uit voor te lezen over
compassie en medemenselijkheid. Ook voor wie niet geloofde, was
spiritualiteit van belang, zei ze. Ze somde alle andere
wereldgodsdiensten op die een belangrijk "richtsnoer" in het leven
boden. Multicultureel in westers christelijke kerst-context. Ook
abstract maar gemakkelijk te volgen. Bedoeld voor het hele Gemenebest,
in vijf minuten.
De oude, kromme paus verhief rond die tijd met veel krachtsinspanning in
zijn urbi et orbi de arm ter zegening op. Deze vroegere amateur-toneelspeler is al jaren aan de tv gewend. Een vermoeid "zählig
kerstfeest" in zestig talen zodat het in al die landen apart kan worden
uitgezonden. Zijn gezicht werd op een enorm scherm voor het publiek
uitvergroot. Ondanks zijn gebreken ging hij staande op zijn pausmobiel
zegenend door de massa, onbeschermd door kogelvrij glas, de macho-geestelijke. Geen calvinist.