Nieuwbouwwijken, hogesnelheidslijnen en Betuwelijn markeren het landschap. Binnensteden worden opnieuw ingericht. Het platteland wordt gesaneerd. Wat gaat er op de schop in naam van de vooruitgang? Serie over verdwijnend Nederland.

Door onze redacteur GUIDO DE VRIES

PRINSENBEEK, 23 DEC. Vanaf de A16 zag je Elsakker van verre liggen. Vlakbij rivier de Mark, ten noorden van Prinsenbeek. De witte uitspanning met haar kleine ramen en rieten dak oogde als een boerderij. Binnen zwaaiden Jan (71) en Pieta (81) Klijsen - broer en zus, beiden vrijgezel - de scepter. Paling en uitsmijters behoorden tot de specialiteiten. Een ongeschreven wet bepaalde dat de klanten hun consumpties afhaalden, waardoor de prijzen laag waren.

Begin deze maand ging 'Den Elsakker' plat. Het etablissement moest wijken voor de bredere A16 en de hogesnelheidslijn. De zwijgzame Klijsen kon zijn tranen nauwelijks bedwingen toen hij de slopers aan het werk zag. Ook de vaste klandizie, meestal kaarters en biljarters, hadden het daar moeilijk mee. Wég was hun nostalgisch café waar iedereen zich welkom voelde: arm en rijk, jong en oud, de échte Prinsenbeker maar ook de fietsende toerist.

Pas nog, in augustus, bestond Elsakker 150 jaar. Op het feest haalden de bezoekers herinneringen op. Vooral mooie herinneringen, zoals de caranavalsavonden, maar ook één verschrikkelijke: de kettingbotsing van 1972 op de A16, waarbij dertien doden en tientallen gewonden vielen.

In het blad De Klepel van heemkundekring Op de Beek schrijft Herman Dirven dat mevrouw H. Baltus-Aartsen op 2 augustus 1850 de eerste steen legde voor Elsakker, dat een gewoon woninkje moest worden. Pas aan het einde van de negentiende eeuw, toen de familie Van Dorst het huisje bewoonde, werd het een café. Aanvankelijk was het een zogenoemde 'stille knip': de gasten dronken er clandestien een borreltje. Als de veldwachter passeerde, in die tijd ene Nagelkerke, verdwenen de glaasjes vliegensvlug van tafel om een proces verbaal te voorkomen.

De laatste Van Dorst die Elsakker uitbaatte, Antonius, overleed in 1922. Kinderloos. Cornelis Klijsen en zijn vrouw Catharina namen het café over. Zij kregen zeven kinderen onder wie Jan, de huidige exploitant. Hij heeft nog gezien hoe Elsakker net vóór de bevrijding, in 1944, op de voorgevel na door kogels en granaten werd verwoest. De Klijsens bouwden de zaak weer op (1945) en dertien jaar later werd de omvang van het café verdubbeld.

Vanaf de A16 zie je Elsakker van verre liggen. De nieuwe Elsakker, op een steenworp van de oude locatie, maar veertig meter verder van de snelweg af. De uitspanning is deels een kopie van de oude kroeg. Jan en Pieta zijn meeverhuisd. Vol goede moed staan ze achter de tap en in de keuken. De kaarters, biljarters en andere vaste klanten volgen. Ook de bedrijfsformule blijft intact: je eet wat de pot schaft en de meeste klanten halen hun consumpties af. Twee piek voor een kop koffie.

( a d v e r t e n t i e s )