Haastige pakketjes

Wie net een nieuwe wap -telefoon heeft gekocht, is alweer ouderwets. Binnenkort liggen gprs-telefoons in de schappen.

Bram Vermeer

De gsm-netwerken in Nederland worden op dit moment ingrijpend aangepast. Mobiel internetten moet daarmee gemakkelijker en sneller worden. G PRS (General Packet Radio Service) moet een einde maken aan het moeizame dataverkeer van de mobiele werker. Wie wel eens heeft geprobeerd om onderweg met zijn laptop en gsm in te loggen op internet, weet hoe lastig dat is. Eerst moet de draagbare computer verbonden worden met de zaktelefoon. Daarna gaan een minuut lang gaan de piepjes heen en weer om het contact te leggen. Als dat is gelukt, duurt het eindeloos om een webpagina binnen te halen. Een bescheiden webpagina, die thuis in een paar seconden op het scherm staat, heeft via gsm al gauw een minuut nodig om de laptop te bereiken. Lastig is ook dat de verbinding continu blijft bestaan, ook als er geen informatie wordt overgezonden. De kostenteller loopt door.

Met een GPRS-toestel ben je altijd ingelogd. Dat kan, want er wordt alleen ruimte in de ether gebruikt op het moment dat je informatie wilt overzenden. De datastroom wordt in stukjes verdeeld, die allemaal afzonderlijk worden overgezonden via vrije gsm-kanalen. Aan de andere kant van de verbinding - bijvoorbeeld in het bedrijfsnetwerk of in een mailserver - worden deze 'pakketjes' weer samengevoegd, zodat de informatie weer betekenis krijgt. Zodra een pakketje is overgezonden, is het kanaal weer beschikbaar voor anderen. Daardoor kunnen verschillende gebruikers hetzelfde kanaal delen, zonder dat ze dat van elkaar in de gaten hebben. Het opdelen van de informatie in pakketjes zorgt er dus voor dat er zuinig kan worden omgegaan met de schaarse ether-ruimte.

De pakketjes bieden ook extra snelheid. Ze kunnen parallel aan elkaar over verschillende kanalen worden overgezonden. Volgens de GPRS- standaard zijn daarvoor maximaal acht kanalen beschikbaar. Dataverkeer met GPRS is daardoor veel sneller dan de 9,6 kbit/sec die we van gsm kennen. G PRS haalt met acht kanalen een bandbreedte van 115 kbit/sec, bijna de snelheid van een vaste ISDN-lijn. Dat is een bandbreedte waarbij veel websites goed bekeken kunnen worden.

Wie die bandbreedte wil halen, moet echter geluk hebben. Als de ether vol is, moeten de computerverbindingen terugschakelen naar een lagere snelheid. Telefoongesprekken hebben voorrang. En als er veel vrachtwagens langs rijden, wordt extra informatie meegezonden om de storingen er achteraf uit te kunnen filteren. Die foutcorrectie legt beslag op een deel van de beschikbare bandbreedte. Wie pech heeft, houdt dus niet veel meer over dan de snelheid van een gsm-verbinding.

Daarbij komt dat de eerste GPRS-toestellen nog niet in staat zijn om alle acht kanalen te gebruiken. Bij een omvangrijke veldproef in Duitsland, waaraan in principe iedereen mag meedoen, worden toestellen gebruikt die maar één kanaal kunnen gebruiken, en daardoor niet sneller zijn dan gsm. Toch komt GPRS al op de markt. Inmiddels zijn er toestellen die iets sneller zijn. Het eerste GPRS-toestel van Ericsson, dat begin 2001 op de Nederlandse markt komt, kan aanvankelijk drie kanalen tegelijk gebruiken (twee in de richting van het GPRS- toestel, één in de richting van het netwerk). Later kunnen de toestellen aangepast worden voor 4+1 kanalen. Een toestel van Sagem gebruikt 3+1 kanalen. Andere merken zullen ongeveer dezelfde bandbreedte hebben.

acht kanalen

Uiteindelijk blijft GPRS steken rond 35 kbit/sec. Meer zit er voorlopig niet in. De beperkende factor is op dit moment de processor in het toestel. Voor meer kanalen is een krachtigere processor nodig en daarmee ook een grotere accu. Beide zijn nog niet beschikbaar. "Ik weet niet of we ooit naar acht kanalen gaan", aldus Peter van Gilst, verantwoordelijk voor de GPRS-introductie bij Telfort. "Dat heb je niet nodig voor een aantal belangrijke toepassingen, zoals het lezen van e-mail of het synchroniseren van je elektronische agenda." Het beperkt aantal kanalen knelt vooral bij mobiel surfen. Om dat dragelijk te maken worden allerlei trucs ingezet. Bandbreedte opslokkende videobeelden en geluidsfragmenten worden uitgefilterd voordat ze de zender bereiken. Plaatjes en teksten worden gecomprimeerd. Op die wijze kan bij het gebruik van een web-browser een factor vier in capaciteit worden gewonnen. De grootste snelheidswinst van GPRS zit voorlopig in het vermijden van de trage inlogprocedure. Doordat je altijd on-line bent, kun je snel kijken of er op de A4 een file staat.

Duizenden gsm-zenders krijgen op dit moment nieuwe software, in de centrales komt nieuwe elektronica. Nieuwe verbindingen worden aangelegd. Als GPRS begin 2001 op de markt komt, is de belangrijkste vraag hoe goed de toestellen zijn die dan te koop zijn. "Het is net als in de begintijd van gsm", aldus Tanja Jagtenberg, bij Ericsson verantwoordelijk voor de Nederlandse introductie van GPRS-toestellen. "Het is een heel nieuwe techniek, waarover afspraken op papier staan, die nu, in de testperiode, in praktijk gebracht moeten worden. De afgesproken standaarden laten ruimte open voor interpretatie. Je moet de toestellen dus testen bij alle verschillende netwerkleveranciers en telecombedrijven. Ik verwacht dat het net, als destijds bij de testfase van gsm, enige tijd duurt tot alles is uitgekristalliseerd."

Toestellen en netwerken zullen de komende tijd dus te maken krijgen met software-updates. Van prototypes worden het eerste nulseries, en vandaar vroege productieseries. Die voortdurende verbeteringen maken het voor telecombedrijven lastig om het juiste moment van introductie te bepalen. Niet te snel, anders worden de gebruikers geplaagd door kinderziektes. Niet te langzaam, anders is de concurrent eerder. "Het precieze moment hangt af van onze ervaringen bij het testen", aldus een woordvoerder van Libertel. "Van eerdere technieken zoals WAP hebben we geleerd dat je moet wachten tot het goed genoeg werkt."

De meeste betrokkenen willen liever niet herinnerd worden aan de introductie van WAP een jaar geleden. Er waren hooggespannen verwachtingen van telefoons met een miniatuur internet-browser. W AP- browsers zouden een handzaam alternatief worden voor een web-browser. Via een gewone gsm-verbinding (en straks ook via GPRS) kun je surfen op het schermpje van de telefoon, zonder dat je een laptop hoeft mee te slepen. W AP is dus een techniek om informatie weer te geven. G PRS is een zend-techniek.

Er kwam een race op gang om het eerste te zijn met WAP-telefoons. Siemens trok zijn toestel ijlings terug van de markt, toen bleek dat het nergens functioneerde. Pas nu komen WAP-telefoons op de markt die zonder al te veel fouten werken.

Het is te hopen dat telecombedrijven zich dit keer kunnen inhouden en wachten tot de GPRS-techniek is uitgerijpt. De druk is echter groot. Wie GPRS-klanten weet te winnen, kan ze straks gemakkelijk doorsluizen naar UMTS, de volgende nieuwe techniek. Willen de miljarden van de UMTS-licenties ooit hun geld opbrengen, dan moet nu via GPRS marktaandeel worden veroverd voor mobiel dataverkeer. Dat vergroot de haast.

( a d v e r t e n t i e s )