Het ingrijpen van de Turkse autoriteiten in de gevangenissen verdeelt de Turken. Sommige burgers steunen de gevangenen, andere vinden het wel best.

Door onze correspondent BERNARD BOUWMAN

ISTANBUL, 21 DEC. Sinds dinsdagmorgen vijf uur leeft Hüsniye Acer op de rand van een zenuwinstorting. Het broertje van haar man zit in de Umraniye-gevangenis in Istanbul en ze weet niet of hij de bestorming door de Turkse paramilitaire politie heeft overleefd. Vorige week vrijdag sprak ze hem voor de laatste keer. De vijfentwintigjarige Ergül Acer deed mee aan de hongerstaking-tot-de-dood tegen de hervorming van het gevangenissysteem waartegen de autoriteiten dinsdag ingrepen. Hij was zwaar afgevallen en zijn ogen waren geel. Ergül Acer, die nog op de middelbare school zat toen hij werd gearresteerd, hield van de zee en was van plan om later "iets met water te gaan doen". Maar of dat er ooit nog van komt, is vooralsnog een open vraag.

Het kantoor van de mensenrechtenorganisatie IHD is na dinsdag een verzamelpunt geworden voor de ouders en familieleden van de hongerstakers. In het oude kantoor in de Istanbulse wijk Beyoglu spreken ze elkaar moed in en foeteren ze tegen elkaar over de Turkse media en politici. Dat de gedetineerden van vaak extreem-linkse signatuur zichzelf in brand steken zoals de autoriteiten zeggen? Onzin, vinden de familieleden. "De militairen schieten zelf een paar andere militairen dood en zo hebben ze een voorwendsel om de gevangenen in de fik te steken", zegt een man wiens zoon al enige jaren in de gevangenis van Kartal verblijft. Premier Ecevit en zijn ministers "zijn nog erger dan Hitler", valt een vader wiens dochter in de Gebze-gevangenis zit, hem bij. "Hitler stak mensen in de brand als ze dood waren, Ecevit verbrandt ze als ze nog leven."

Veel Turken in de straten van Istanbul denken heel anders over de operatie 'Herstel het leven' die sinds dinsdag plaatsheeft. Omer (niet zijn echte naam) zat in 1993/1994 wegens moord in de beruchte Bayrampasa-gevangenis in Istanbul, waar dinsdag volgens de regering een groot aantal gedetineerden door zelfverbranding om het leven kwam. Net als de ouders gelooft hij niet dat de gedetineerden het zelf deden, maar de paramilitaire politie deed het volgens hem ook niet. "Niemand in deze wereld steekt zichzelf in de fik. Hun eigen vriendjes van (extreem- linkse bewegingen als) Dev-Sol hebben dat gedaan", aldus Omer. De hongerstakers protesteerden met hun actie tegen de afschaffing van het zalensysteem, waar soms wel honderd gedetineerden samen verblijven, en de invoering van een cellensysteem.

Maar volgens Omer is de gevangenishervorming juist goed. "Als je ze (extreem-linkse gevangenen red.) bij elkaar zet maken ze onmiddellijk problemen", vindt hij. In de Bayrampasa heeft hij met eigen ogen gezien hoe ze een eigen "systeem" opbouwden. Als de autoriteiten een zaal doorzochten, brachten de gevangenen de pistolen die ze via corrupte bewakers hadden binnengebracht, direct naar een andere slaapzaal. En zo wisten de autoriteiten nooit wat er precies aan wapentuig in de gevangenis aanwezig was. Dat er mitrailleurs in de Bayrampasa waren, zoals de Turkse autoriteiten zeggen, gelooft Omer nu ook weer niet (" Ze zijn te groot om binnen te smokkelen"), maar in de Bayrampasa barstte het vol van de pistolen. "Een pistool is klein, gemakkelijk te verbergen, en een corrupte bewaker heb je zo gevonden".

Turkije lijkt door de bestorming van de gevangenissen gepolariseerder dan ooit over de gevangenishervorming. 's Avonds op straat in Istanbul blijkt hoe gespannen de sfeer inmiddels is. "Ga maar niet naar het Taksim-plein", meldt een politieagent per mobiele telefoon. "Daar wordt flink gemept." Sympathisanten van de hongerstakers verzamelen zich op de hoek die even 'politievrij' is op Taksim, maar meestal zijn de agenten snel aanwezig om de demonstranten te verjagen. Bij de Umraniye- gevangenis bij Istanbul, een van de twee penitentiaire inrichtingen waar de operatie 'Breng het Leven Terug' nog niet is afgerond, reden politiebussen vanmorgen af en aan. Op zo'n twee kilometer van de gevangenis hebben de autoriteiten versperringen opgericht zodat het geheel onduidelijk is wat er binnen de inrichting gebeurt. Wanneer en hoe de operatie daar wordt afgerond, is vooralsnog een open vraag. Misschien kan alleen Omer vrede hebben met de situatie, hoe deze ook afloopt. , ,Elke keer dat ik televisie kijk, denk ik: wat ben ik blij dat ik uit de gevangenis ben. Wat er ook gebeurt, ik ben er niet bij."

( a d v e r t e n t i e s )