De vakbeweging komt slecht op voor hun belangen daarom nemen ze zelf het heft in handen: de Personeels Collectieven. Hun acties hebben tot gevolg dat er morgen bijna geen treinen rijden.

Door onze redacteur CEES BANNING

HOORN/ZUTPHEN, 20 DEC. Verzetsbewegingen zo zien de pas opgerichte Personeels Collectieven bij de NS zichzelf. De ene groep zoekt de publiciteit (Zutphen), de ander geeft de voorkeur aan de anonimiteit (Hoorn). Ze opereren nu nog onafhankelijk in hun regio en, vaak gefrustreerd door de opstelling van de vakbonden, ze stellen zich hard op tegen de NS-directie. Morgen leggen de conducteurs en machinisten in een groot gedeelte van Nederland het werk neer. Een wilde staking, want vakbonden en NS-directie zijn de macht over een deel van het personeel kwijt.

Het Zutphens Personeels Collectief leidde de actie in. Hun grief keerde zich aanvankelijk tegen een managementfeestje dat de directie voor morgen had gepland. Het feestje is van de baan, maar de acties gaan door. "21 december is een symbolische datum", legt machinist Van der Meulen uit. "De meteorologische winter begint; en ook wij krijgen het koud van zoveel onbegrip. "

Van der Meulen richtte samen met een paar collega's in mei van dit jaar het Zutphens Personeels Collectief op. Hij zegde zijn FNV-lidmaatschap op ("ik moest even mijn kwaadheid kwijt"), maar voorziet dat hij binnenkort wel weer lid wordt. Inmiddels telt het collectief zo'n honderdtwintig leden. "Negentig procent van onze populatie", zegt Van der Meulen. "Met gemak zouden we honderd procent kunnen halen, maar we hebben de jongeren en de mensen zonder vaste aanstelling geadviseerd afzijdig te blijven. Je weet nooit hoe repercussies uitvallen." Ook Hoorn kent een organisatiegraad van negentig procent, maar zij kiezen voor de anonimiteit. De twee stuwende krachten willen niet met hun naam in de krant. "Uit ervaring weet ik dat je naam boven aan de lijst komt bij saneringen en het verdelen van de vervelende klusjes", zegt een van hen.

In Zutphen, Hoorn en de rest van Nederland leggen machinisten en conducteurs het werk neer uit protest tegen het 'rondje om de kerk'. Machinisten en conducteurs vrezen dat hun werk eenzijdig wordt wanneer ze dag in dag uit hetzelfde traject rijden. Van der Meulen: "Het werk wordt een routinematige handeling. Sleur. En dat is een gevaar voor de veiligheid." Zijn Hoornse collega stelt: "Honderd keer achter elkaar staat een sein op groen, maar je moet juist alert zijn op die ene keer rood. De aandacht daarvoor verslapt op een traject dat je dagelijks rijdt."

Van der Meulen typeert zichzelf als een "spoorman in hart en nieren" ruim dertig bij het spoor waarvan twintig jaar 'op de bok'. Hij is niet onder de indruk van de argumentatie van de NS-directie dat het 'rondje om de kerk' tot meer punctualiteit leidt. Nu kan het voorkomen dat een trein op een bepaald traject moet wachten omdat de machinist en/of conducteur op een ander traject vertraging heeft. Van der Meulen begint te briesen: "Vertragingen worden nauwelijks veroorzaakt door de afwezigheid van rijdend personeel, maar vooral door een defect aan de infrastructuur (wissel-, sein-, en stroomstoringen), kapot materieel, overvolle treinen, werkzaamheden aan het spoor en ongelukken. "

De onderhandelaars van de vakbond hebben al hun goedkeuring gegeven aan de operatie procesvereenvoudiging, de officiële benaming voor het rondje om de kerk, maar ze kregen hun achterban niet mee. In juli vorig jaar sloten de bonden (FNV, CNV, FSV en VVMC) met de NS-directie een overeenkomst; het zogenoemde basisakkoord. Dit werd door de leden onder zware druk geaccepteerd met als argument dat het een basis is om verder te onderhandelen. Op 10 februari dit jaar sloten de onderhandelaars een totaalakkoord. Maar dit werd door de leden van FNV en VVMC verworpen; hun onderhandelaars kregen te horen dat ze konden opstappen. Uit de 'kleine lettertjes' blijkt nu dat het eerste akkoord een juridische status heeft. De FNV- en VVMC-leden vinden dat "door een interne dwaling" het basisakkoord ten onrechte is geaccordeerd. "Het personeel staat met lege handen", zegt een machinist aangesloten bij het Hoorns Personeels Collectief. "De vakbonden kunnen niets meer doen omdat ze aan het akkoord zijn gebonden." Dat is de reden dat er overal in het land Personeels Collectieven worden opgericht. Bij FNV en CNV heeft dit niet tot een ledenverlies geleid. "Wij steunen de collectieven niet, maar op veel punten zijn we het inhoudelijk met ze eens", zegt CNV'er Wyb Kusters. CNV en FNV zijn niet bevreesd voor plannen die er bij de 'collectieven' leven voor de oprichting van een nieuw bond. "De collectieven zijn uitingen van georganiseerde onvrede", zegt Kusters. Van de dertig zogenoemde standplaatsen (knooppunten in het railnet waar NS-personeel pauzeert en overstapt op andere treinen) kent bijna de helft een Personeels Collectief.

In de personeelskantine op de eerste verdieping van het station in Hoorn is het aan de ronde tafel een komen en gaan van conducteurs en machinisten. De ophanden zijnde staking is hét onderwerp van gesprek. Twee machinisten, de stuwende krachten van de 'georganiseerde onvrede' in Hoorn zijn de constante factor en als ombudsmannen beantwoorden ze de vragen. Een machinist die overweegt zijn FNV- lidmaatschap op te zeggen, wordt daarvan weerhouden. "Het is een wilde staking", zegt de machinist. "Maar weet dat de bonden ons inhoudelijk steunen. Ze staan alleen met de rug tegen de muur en willen de NS niet voor de rechter tegenkomen onder beschuldiging van contractbreuk." Zijn collega legt morgen het werk neer "uit solidariteit". "Solidariteit met de klant. Het product dat wij leveren, wordt steeds slechter. Volle treinen, vertragingen, ik vind het een gruwel." Over de privatisering van de NS is het Hoorns Personeels Collectief uitgesproken. "Zo'n essentiële maatschappelijke functie moet je als overheid niet uit handen geven. De NS is er voor de klant snel en comfortabel te vervoeren, niet om winst te maken."

Zie ook:

Stakingen bij de spoorwegen (19 december 2000)
Iedereen heeft zijn eigen klacht over de NS (19 december 2000)
Ook dinsdag, woensdag en vrijdag NS-stakingen (18 december 2000)

( a d v e r t e n t i e s )