T V V O O R A F :
Twee heren en hun stokpaardjes
DANIELLE PINEDO
"Gerecyclede zielen bevolken de
wereld." Het is een van de opmerkelijkste uitspraken ooit van een
rabbijn op de Nederlandse televisie. Programmamaker Dirk-Jan Bijker
wist hem te ontlokken aan Raph Evers, sinds elf jaar woordvoerder van
het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK).
Het gesprek tussen beide heren is vanavond te zien in het EO-praatprogramma
Bijker. Volgens Evers komen zielen "een aantal keren terug". Ze
zijn "niet geïndividualiseerd", met uitzondering van die van de
groten der aarde, zoals Mozes. Maar een Bijker-ziel bestaat niet, voegt
de rabbijn er voor alle zekerheid aan toe. Evers' uitspraak is
opmerkelijk, omdat het thema 'reïncarnatie' nauwelijks leeft
binnen het jodendom. En áls er al over gesproken wordt, gebeurt
dat meestal in bedekte termen. "Het is geen dagelijkse realiteit",
geeft Evers toe.
Evers (46) werd geboren in een socialistisch gezin; hij kreeg een
traditionele, maar geenszins orthodoxe opvoeding. Zijn vader was
kunstexpert, zijn moeder studeerde psychologie. Later zou Evers zich
ook in dat laatste vakgebied bekwamen, een keuze die deels voortvloeide
uit zijn drang om als tweede-generatie jood de shoah te verwerken. "Het
zijn de doden die aan je trekken, daar moet je afscheid van durven
nemen", legt hij een verbouwereerde Bijker uit.
De presentator kan zijn gast helaas geen partij bieden. Als Evers het
heeft over de invloed van rational emotive therapy - een
therapievorm waarbij een sterk verband wordt gelegd tussen negatieve
gedachten en emotionele problemen - mompelt Bijker dat "het allemaal
wel erg theoretisch klinkt". Goddelijke inzichten, daar gaat het
volgens Bijker om. "Er zit toch ook een geest achter, van vernietiging,
van jodenhaat?" En zo belanden we alweer in het volgende
gespreksonderwerp: antisemitisme in Nederland.
Ja, Evers voelt zich al jaren onveilig. En nee, zijn kinderen dragen
geen keppeltje meer op straat - bang om uitgescholden of aangevallen te
worden. " In de meest nette buurten wordt tegenwoordig 'Heil Hitler'
geroepen", stelt Evers. En ook voetballen met Arabische buurtjongens is
er de laatste tijd niet meer bij. "Ze weigeren met joodse jongens te
spelen", aldus de kinderrijke mediarabbijn.
Het is alleen nog Evers tegen Evers. Beide heren berijden hun religieuze
stokpaardjes, al doet Evers zichtbaar meer moeite om nader tot zijn
gesprekspartner te komen. Hij erkent dat er "een stukje psychologie" zit
achter de joodse reinheidswetten, maar "ook de psyche is door God
geschapen". "Als je niet meer kosjer zou eten, zou je je dan verder van
God voelen?" wil Bijker weten. "Nee," zegt Evers "want het gaat er
uiteindelijk niet om of God bestaat, maar of ík besta." De EO-
presentator kijkt hem niet-begrijpend aan. Wat een gotspe, hoor je hem
denken.
Dan volgt de uitsmijter. "Dat God bestaat is een vanzelfsprekendheid.
Maar míjn bestaan niet. Jij kan er nooit zeker van zijn dat de
echte Evers tegenover je aan tafel zit." Bijker, vertwijfeld: "Denk je
dat jij bestaat? " Evers: "Niet echt. Ik ben een mens die denkt dat hij
een mens is."
Bijker, Ned.2, 0.10-0.55u.