Uitzendbureau Zwartwerk regelt werk voor tientallen illegalen. "Dit gaat een stap verder dan het opvangen van mensen."

Door onze redacteur YASHA LANGE

AMSTERDAM, 5 DEC. Aboli uit Guinee werkt zwart. Hij is een afgewezen asielzoeker, 22 jaar en absoluut niet van plan Nederland te verlaten. "Ik werk meestal bij bedrijven, in grote gebouwen. Ik schilder of ik maak schoon."

Hij zoekt niet zelf naar werk, het gaat ook niet via vrienden. "Er is een geheim bureau dat mij enorm helpt. Als zij werk weten, bellen ze mij op en dan ga ik", zegt hij. Het bureau waar hij op doelt heet Zwartwerk en is gevestigd in Amsterdam. Uitzendburo voor illegalen, staat op het briefpapier. Een uitzendbureau voor illegalen? "We bestaan ongeveer een jaar", zegt coördinator Alice. "We zien steeds meer illegalen en afgewezen asielzoekers die geen kant op kunnen. Tegelijk is er krapte op de arbeidsmarkt." Maar het uitzendbureau legt niet alleen een link en helpt illegalen, het is ook een protest tegen het "onnodig harde" Nederlandse migratiebeleid. "Ik accepteer de overheid niet als scheidsrechter bij het toelaten van mensen", zegt coördinator Hans van Heijningen. Schoonmaken, schilderen, stellages bouwen, loodgieten, metselen. Het afgelopen jaar bemiddelde Zwartwerk voor "tientallen" illegalen. Er zijn kleine klusjes bij particulieren, meestal vrienden en bekenden. "Dat is informeel, in de marge", zegt Alice. Maar er zijn er ook grotere klussen, bij schoonmaakbedrijven, aannemers of bouwbedrijven. "Dan kunnen we meerdere mensen tegelijk aan het werk helpen. Dat is duurzamer, laaggeschoold werk, soms ook fulltime", zegt coördinator Hans van Heijningen. Ze twijfelen of ze wel moeten vertellen dat ze ook zaken doen met bedrijven. Het blijven "schaduwpraktijken" en justitie is er "allergisch" voor. Er zijn in Nederland tientallen organisaties die zich inspannen voor illegalen en afgewezen asielzoekers. Kerken geven onderdak, maatschappelijke organisaties als het Leger des Heils en de Federatie Opvang doen hetzelfde. Er zijn kleine particuliere initiatieven en links-radicale groeperingen die actie voeren, rechtsbijstand verlenen, speelgoed verzamelen of eten koken voor illegalen. Een beetje paradoxaal: veel organisaties ontvangen overheidssubsidie. Het ministerie van Volksgezondheid heeft ook een speciaal potje voor medische zorg aan illegalen en afgewezen asielzoekers.

Maar dat houdt op bij een slaapplaats of hulp bij een tweede asielverzoek. " Bureau Zwartwerk gaat een stap verder dan dat", zegt hoogleraar sociologie Godfried Engbersen. Hij was eindverantwoordelijk voor een grootschalig onderzoek naar illegaliteit in Nederland. "Dit is geen passieve opvang of rechtsbijstand, maar actieve arbeidsbemiddeling."

Het past in het beeld dat in het onderzoek van Engbersen al geschetst werd: in toenemende mate ontstaat in Nederland een 'sociaal vangnet voor illegalen'. Volgens Engbersen geeft de overheid daarbij "dubbele signalen": enerzijds proberen het verblijf in Nederland te ontmoedigen door het illegale bestaan zo moeilijk mogelijk te maken, anderzijds opvang en zorg voor illegalen gedogen en zelfs subsidiëren.

Zwartwerk-coördinator Hans van Heijningen: "Dit is natuurlijk een stap verder, omdat betaald werk een belangrijke voorwaarde voor integratie is. En dat wil de overheid juist voorkomen."

Het gaat bureau Zwartwerk niet om het geld. Er wordt kantoor gehouden bij de links-radicale organisatie XminY. Verwar hen dus niet met koppelbazen, zeggen de coördinatoren. Van Heijningen: "Zolang het Westen de economie in de Derde Wereld onderuithaalt, hebben ze niks te zeggen over migratiestromen. Als je hier de deur openzet, komt de hele wereld. Dat snap ik ook wel. Maar dat is niet mijn probleem."

De bedrijven of particulieren betalen aan Zwartwerk. Het uitzendbureau sluist het geld vervolgens door naar de illegale werknemer. Een dag schilderen levert Aboli tachtig gulden op. Het werk is onregelmatig - de ene week heeft hij veel te doen, de andere week niks. Aboli is een kleine jongen met een houthakkershemd. Hij zit in de restauratie van het Centraal Station in Amsterdam en rookt een shaggie. Vijf maanden werkt hij nu voor het uitzendbureau. Als er geen werk is, gaat hij naar een café of een disco, salsa dansen. "Misschien vind ik daar een vriendin die mij kan helpen." Hij lacht even, is dan weer serieus. "Ik leid een hels leven. Als ik werk, ben ik bang voor een ongeluk, want ik ben niet verzekerd." Zwartwerk heeft wel gekeken of het mogelijk is een collectieve verzekering af te sluiten, maar het is onwaarschijnlijk dat een verzekeraar uitkeert als blijkt dat het om een illegaal gaat. Ook andere semi-legale constructies werden overwogen. "Maar dan stuit je toch op het illegale karakter", zegt Alice. Een bureau dat illegale Polen aan werk hielp, werd begin dit jaar veroordeeld, de directeur kreeg vier jaar gevangenisstraf.

Hans en Alice zijn zelf niet bang voor een inval de dossiers liggen veilig bij de organisaties waar het uitzendbureau uit voortgekomen is. "Maar van die organisaties kan ik geen namen noemen, want bij hen liggen wel gegevens van illegalen. Zij moeten oppassen dat de politie die niet in beslag komt nemen", zegt Alice. De politie laat Zwartwerk ongemoeid. Ze zijn nooit komen praten of controleren, ze kennen het uitzendbureau niet. "Wij doen invallen bij bedrijven als wij signalen krijgen dat er zwart wordt gewerkt", zegt een woordvoerder van de Amsterdamse politie. Aboli is bang voor zo'n inval tijdens zijn werk. "Elke dag. Als ze controleren en zien dat ik geen papieren heb, ga ik de gevangenis in. Maar liever zwart werken dan stelen." Hij werkt veel samen met Russen en Roemenen. "Niemand heeft papieren."

( a d v e r t e n t i e s )