In Groningen, Den Haag en Utrecht wordt een film over Ajax niet meer vertoond. Toegeven aan bedreigingen of de vrijheid van meningsuiting hoog houden?

Door een onzer redacteuren

ROTTERDAM, 5 DEC. Gezellig een avondje naar de bioscoop: politie bij de deur, dreigend geweld van hooligans en ondertussen kijken naar de documentaire Ajax: daar hoorden zij engelen zingen. Op 4 januari is het mogelijk in bioscoop De Lantaren/Venster in Rotterdam. " Het is niet verstandig, een slecht plan", zegt W. Veenman. Volgens de voorzitter van de Feyenoord supportersvereniging is het "olie op het vuur gooien" om een film over een "Amsterdamse gebeurtenis, ook nog eens Ajax" in de Maasstad te vertonen. "Dat is provoceren."

En ja hoor, het legioen is het met hem eens. Stiekem is het misschien wel leuk om Ajax "naar de klote te zien gaan", schrijft 'vakkie-S' in het gastenboek van www.feyenoordforever.nl. De documentaire toont het verval van Ajax tijdens het honderdjarig bestaan. "Maar het blijft een jodenfilm en dat motte we hier niet!!!" Het is voor bioscoop Lantaren/Venster te hopen dat ze goed verzekerd zijn, waarschuwt een andere anonieme Feyenoorder. Toch heeft de bioscoop nog geen reacties of bedreigingen ontvangen, zegt directeur Theo Ruyter. "Het zou van de gekke zijn als je van vertoning van een mooie documentaire afziet omdat een paar malloten het er niet mee eens zijn", verklaart hij het besluit om de première te laten doorgaan. Langzamerhand staat hij alleen. De politie in Utrecht adviseerde bioscoop Camera/Studio om de poster van de film over Ajax uit de etalage te halen. "Om ingeslagen ruiten te voorkomen", zegt een woordvoerder. Er is gesurveilleerd bij de bioscoop en de burgemeester zei dat er niet moet worden toegegeven aan bedreigingen van FC Utrecht hooligans. Toch besloot de exploitant van de bioscoop als eerste de film niet langer te draaien. Reactie op de website van de FC Utrecht Fanaticals: "In Utreg hoorde zij geen engelen meer zingen." Theater Metropole in Den Haag volgde en gisteravond maakte ook het Filmcentrum Poelestraat in Groningen bekend dat de documentaire daar niet in première zal gaan. Zowel de Haagse als de Groningse politie weten niet waar de bedreigingen vandaan komen, de politie in Groningen heeft zelfs van geen dreigement gehoord. "Het is bijzonder triest", vindt H. Nijland, algemeen directeur van FC Groningen.

Of is het meer dan triest? "De vrijheid van meningsuiting is in gevaar", zegt D. de Lille. Hij is directeur van RCV, het bedrijf dat de Ajax- film distribueert. "Het is een glibberig pad. Als reacties van minderheden er toe leiden dat bepaalde boeken zonder protest niet meer worden uitgegeven of bepaalde films niet meer worden vertoond, wordt dat een gevaarlijk precedent. "

Dat vinden velen, tot en met de minister van Justitie. Korthals vindt de acties van de hooligans een "kwalijke tendens" en een "zeer bedenkelijke vorm van eigenrichting". Hij heeft heel daadkrachtig aan het Openbaar Ministerie gevraagd om na te gaan of er iets aan gedaan kan worden. Maar daarbij merkte hij nog wel fijntjes op dat het de verantwoordelijkheid van de exploitant van de bioscoop is om te besluiten of ze de film vertonen. Politiewoordvoerders benadrukken ook telkens dat de exploitanten zélf besloten de film uit de roulatie te halen. Maar moeten zij dan hun rug rechter houden? Het filmhuis Scala in Nijmegen vertoont de Ajax-film wel. Dreigementen van NEC-supporters zijn er niet geweest, zegt woordvoerder R. Loosen. "De politiecommandant die regelmatig contact heeft met NEC-supporters voorzag ook geen problemen." Extra veiligheidsmaatregelen zijn niet getroffen. In andere regio's, behalve Rotterdam, kunnen of willen politiewoordvoerders niet aangeven of er actie is ondernomen tegen de bedreigingen. Het blijft bij opmerkingen als: 'Wij grijpen in als de openbare orde in gevaar is'. Maar als de politie weinig soelaas biedt en de supporters minder braaf zijn dan de NEC-aanhangers komt de bioscoopexploitant vast te zitten tussen a rock and a hard place. Toegeven aan bedreigingen aan het adres van publiek en personeel is gelet op de reacties begrijpelijk, misschien zelfs verstandig en wenselijk. Maar aan de andere kant is de vrijheid van meningsuiting en weerstand bieden aan een kleine groep ellendelingen een principiële zaak. De Lille van filmdistributeur RCV heeft "honderd procent" begrip voor de exploitanten die besluiten de film niet te vertonen, ook al kost het hem geld. Maar E. Danker, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Filmverhuurders, is het daar niet helemaal mee eens. "Wijken voor terreur mag niet. De bioscopen moeten hun rug recht houden. De vrije meningsuiting mag niet in het geding komen."

"Je zou bang worden om er nog iets over te zeggen", zegt Alex de Ronde, programmadirecteur van Het Ketelhuis, de bioscoop bij de Westergasfabriek in Amsterdam waar de Ajax-film wordt vertoond. De Ronde vindt: gewoon draaien, ook na bedreigingen. "Desnoods maar met extra bewaking." Op de vraag of zijn publiek dan nog wel zou komen, zegt hij: "Nee, waarschijnlijk niet, daar moeten ze niks van hebben. En dan hebben de hooligans precies bereikt wat ze willen, dan een goede film naar de kloten geholpen. In de kern is het dus een fascistoïde actie en alleen al daarom moeten we niet toegeven."

In bioscoop De Lantaren/Venster in Rotterdam komt over het algemeen een hoog opgeleid cinefiel publiek, Rotterdammers die de film wel graag willen zien. Is het niet een beetje raar om hen dat recht te ontnemen - alleen omdat een stel hardnekkige Feyenoordfans daar tegen zijn? De voorzitter van de supportersvereniging blijft erbij dat dat heel terecht is. "Dan kunnen ze 'm toch straks op video kopen. Je moet het gewoon niet doen", zegt Veenman. En dan, met een Rotterdams accent: "Ga lekker naar Amsterdam, als je die film wilt zien."

( a d v e r t e n t i e s )