Vrouwen die willen werken zijn er in overvloed. Maar werkgevers prefereren jonge, blanke werkneemsters die ook buiten de schooltijden inzetbaar zijn.

Door onze correspondent JUTTA CHORUS

UTRECHT, 4 DEC. Pauline van Houwelingen (35) werkte tot 1993 als dialyseverpleegkundige in een Haags ziekenhuis. Ze kreeg een tweeling en stopte. Het gezin verhuisde naar een Brabants forenzendorp en er kwam een derde zoon. Dit voorjaar las Van Houwelingen in de krant dat ziekenhuizen kampen met een groot tekort aan dialyseverpleegkundigen. Ze had haar vak bijgehouden en in de tussenliggende jaren als uitzendverpleegkundige in de plaatselijke polikliniek gewerkt. In mei solliciteerde ze bij de nierdialyse-afdelingen van drie ziekenhuizen in de buurt. Ze werd drie keer voor een gesprek uitgenodigd en telkens afgewezen. De redenen: 'U bent er zeven jaar uit', 'We kunnen op dit moment niemand vrijmaken om u te begeleiden', 'U bent vlot, maar twintig uur is te weinig". "Graag of niet", antwoordde ze. "Ik hóef niet te werken."

In Nederland willen naar schatting 244 duizend vrouwen tussen de 31 en 50 jaar weer gaan werken. In de tabellen van het Centraal Bureau voor de Statistiek zijn de vrouwen geregistreerd als 'potentiële herintreedsters'. Dat zijn er vijftigduizend minder dan tien jaar geleden, omdat steeds meer vrouwen blijven werken na de geboorte van hun kinderen. Maar het zijn er meer dan het landelijk aantal vacatures (218.000). Het totale onbenutte arbeidsaanbod van vrouwen ligt volgens het departement van Sociale Zaken op 520.000.

In de gezondheidszorg wordt een tekort van vijftigduizend arbeidskrachten verwacht, terwijl er nu zeventigduizend - voornamelijk herintreedsters - klaar staan om te beginnen. Vorige week organiseerde de CNV-bond voor zorg en welzijn CFO een bel-actie voor herintreders in de gezondheidszorg. Opbrengst: vijfhonderd klachten over onbuigzame werkgevers. Organisator J. Pannekoek stuitte vooral op problemen met deeltijdwerk en zeggenschap over werktijden. "Verpleegkundigen met goede papieren die 16 of 18 uur willen werken en worden afgewezen omdat er 24 uur is gevraagd. Verzorgsters die alleen mogen beginnen in een verpleegtehuis als ze in de avonduren kunnen. En dan klagen werkgevers over personeeltekort. "

Veel bellers waren beledigd door de minachtende houding van potentiële werkgevers. Die zouden twijfelen aan de vakkennis van de sollicitanten. Of ze gaven toe 'voor jong personeel gaan'. Pannekoek: "Een directeur van een tehuis wees een verzorgster af omdat ze een gehandicapt kind had. Dat vond hij te veel risico. Een vrouw die er twaalf jaar uit is geweest en net een herintrederscursus heeft gedaan, staat al gauw te boek als lastig."

Het onlangs verschenen FNV-onderzoek Terug van weggeweest over de positie van herintreedsters op de arbeidsmarkt, bevestigt de bevindingen van de CFO. De 1.860 ondervraagde vrouwen zouden het liefst tussen de twaalf en twintig uur per week in hun eigen woonomgeving willen werken op tijden dat de kinderen naar school zijn. Voor veel van hen is een passende baan - na twintig keer solliciteren - niet te vinden. Waarschijnlijk omdat ze te oud zijn of te weinig uren willen werken. De vrouwen die wel werk vinden, omschrijven hun loopbaan als 'een dalende lijn'. Ze zijn er zowel in inkomen als in verantwoordelijkheid op achteruit gegaan. "Vrouwen onderhandelen niet goed over hun salaris", vindt FNV vice-voorzitter K. Roozemond. "Dat is een verschil tussen mannelijke en vrouwelijke werknemers." Het valt Roozemond verder op dat het zelfvertrouwen van potentiële herintreedsters klein is. "Uit de gesprekken die ik zelf voor het onderzoek voerde, bleek dat die vrouwen zich steeds afvroegen: wat kan ik nu eigenlijk?"

J. Vaillant, directeur van het Utrechtse instituut voor beroepsondersteuning voor vrouwen en meisjes BOA, ziet jaarlijks 1.500 onzekere herintreedsters binnenkomen. Meestal laagopgeleide bijstandsvrouwen, vaak alleenstaand, vaak Turks of Marokkaans. "Ze zijn timide of boos en vooral bang om te gaan werken. 'Help, morgenochtend moet ik klaar staan met mijn broodtrommel!' Helemaal niet bezig met hun uitstraling of hun kleding. Wij laten ze zien dat de dwang om te werken (sinds de invoering van de sollicitatieplicht voor bijstandsvrouwen met kinderen ouder dan vijf jaar, red.) ook kansen biedt."

Met drie loopbaanopleidingen en eventueel een taalcursus Nederlands bereiden herintredende vrouwen zich voor op werk. Volgens Vaillant wordt er te gemakkelijk vanuit gegaan dat zij hun weg wel vinden. "Ze moeten meteen gaan solliciteren als ze bij het arbeidsbureau zijn geweest. Dat doen ze niet, dus blijven ze maar thuis."

Werkgevers willen alleen nog maar jong en hooggeschoold personeel met diploma, is haar ervaring. Vaillant: "Dat is op. Ze moeten een treedje lager beginnen en investeren in een kweekvijver van moeders met grote kinderen. Die zijn zó sterk en ze willen zó graag. Allochtone vrouwen worden nu vaak afgewezen op hun slechte Nederlands, ongeacht hun verdere kwaliteiten." Bijna driekwart van de dertigers en veertigers die aan een BOA-opleiding beginnen, vindt uiteindelijk een administratieve of dienstverlenende functie.

Utrecht Overvecht, vanochtend tien uur. Zeven vrouwen van de 'loopbaantraining administratie' gaan op excursie bij de Utrechtse Werkbedrijven - een instantie die jaarlijks tweeduizend werklozen helpt aan een gesubsidieerde baan. Ze giechelen zenuwachtig. "Wie wil graag receptionist worden?" vraagt gastvrouw Grietje van der Laan bij de koffie. Er gaan drie vingers omhoog. "Ik twijfel nog", zegt een Marokkaanse vrouw. "Misschien kan ik nog iets beters in mezelf ontdekken."

De groep bezoekt een 37-jarige Turkse secretariaatsmedewerker die kort geleden is begonnen. "Durf je zomaar de telefoon op te nemen?" vraagt een Surinaamse. "Ja hoor", zegt de Turkse trots, "ook de buitenlijnen." Ze somt haar andere bezigheden op: stempelen, verkeerd bezorgde brieven terugsturen, gegevens invoeren in de computer. "Wat heb je hiervoor gedaan?" vraagt een hoogblonde, jonge moeder. "Schoonmaak", zegt de Turkse."Jeetje", zegt de blonde. "Ik ook. Wat knap." "Ach", zegt de Turkse "Ik doe nu de computer alsof ik mijn tanden poets. Het is allemaal gewenning."

( a d v e r t e n t i e s )