'Als jullie verkiezingen willen, dan krijgen jullie verkiezingen'. De laatste, verrassende zet van premier Ehud Barak, de ex-chefstaf die het politieke spel eigenlijk verafschuwt.

Door onze correspondent SALOMON BOUMAN

TEL AVIV, 29 NOV. De Palestijnse onafhankelijkheidsopstand is het laatste zetje dat gisteravond heeft geleid tot de verbazend snelle val van de socialistische premier Ehud Barak. Voordat de tweede Palestijnse intifada op 29 september dit jaar uitbrak, had Barak reeds zijn parlementaire meerderheid verloren. De onzekerheid die de Palestijnen en de korte maar heftige opstand van de Israëlische Arabieren in de harten van de Israëliërs zaaiden, deed de rest. De kleine rechts-religieuze meerderheid in de Knesset is er van overtuigd bij verkiezingen in mei volgend jaar flinke winst te kunnen halen. Zo'n kans wilde dit blok, dat 'Oslo' en alle andere akkoorden onder deze vlag met de Palestijnen afwijst, niet laten lopen. De Knesset stemde gisteren ook tegen nogal verregaande Israëlische vredesvoorstellen, die Barak in Camp David met steun van de Amerikaanse president Bill Clinton aan de Palestijnse leider Yasser Arafat presenteerde. Hoewel de mislukking van de driehoekstop in Camp David de indirecte aanleiding van de tweede intifadah is, verdedigde Barak gisteravond zijn vredesideeën als een getergde leeuw verdedigd. De paradox van de anti-Arafat meerderheid in de Knesset is dat het lot van Baraks politieke toekomst in Arafats handen ligt. Barak zal de komende maanden aansturen op een vergaand deelakkoord met Arafat over de stichting van een Palestijnse staat op een groot deel van de Westelijke Jordaanoever en in de Gazastrook. De netelige problemen, zoals de kwestie Jeruzalem en het recht op terugkeer van Palestijnse vluchtelingen, zullen naar de nabije toekomst worden verschoven. Met zo'n akkoord denkt Barak de strijd om het premierschap tegen de ex-Likud premier Benjamin Netanyahu, die hij in 1999 beslissend versloeg, opnieuw te kunnen winnen. De Arabische stem, die voor Barak crucialer is dan ooit, zou in dat geval weer in zijn schoot kunnen vallen. Zeker is dat evenwel niet omdat de woede onder de Israëlische Arabieren over het doden van 13 Arabieren door de politie tijdens pro-Palestijnse demonstraties niet is geluwd.

Of Arafat uit angst voor Netanyahu naar het pijpen van Barak zal dansen, is een tweede. Palestijnse leiders zeggen nooit enige echt verschil te hebben kunnen constateren tussen links en rechts in Israël. "Israël schiet met het geweer links en rechts op de schouder", is een Palestijns commentaar vandaag.

De egocentrische en ondoorgrondelijke persoonlijkheid van Barak, afgedekt door de eeuwige grijns, is misschien wel de belangrijkste oorzaak van de snelste val van een premier in Israëls geschiedenis. Deze ex-chefstaf manipuleerde ministers en politici als stukken op een schaakbord. In vijftien maanden is hij een eenling geworden. Gisteravond zat hij alleen aan het hoofd van de regeringstafel toen de storm in de Knesset over hem heenging, en hij heel hooghartig zei dat "als jullie verkiezingen willen, jullie die kunnen krijgen". Al heel gauw na zijn aantreden bleek Barak geen kaas te hebben gegeten van het politieke spel en dat eigenlijk ook te verafschuwen. Gisteravond nog kleineerde hij parlementariërs die hij in een van zijn uitvallen "kleine mannetjes" noemde. In de Israëlische politiek is geen plaats voor een dictator. Barak heeft dat niet begrepen. Hij heeft ook niet ingezien dat het een kardinale fout was om na zijn verkiezingszege in 1999 een zo breed mogelijke regering te vormen, waarin de radicale Burgerrechtenpartij en Shas moesten coëxisteren. Toen deze twee antagonisten botsten, zette Barak de radicale vredespartij van Jossi Sarid aan de kant zonder er zich rekenschap van te geven dat hij daarmee Shas toch niet binnen zijn coalitie kon houden.

Na zijn zege liet Barak de Arabieren, die hem vorig jaar met 95 procent van hun stemmen naar het premierschap droegen, als een baksteen vallen. Geen Arabische ministers, geen extra budgetten. Niks. Hij zigzagde onnavolgelijk tussen de linker- en rechtervleugel in zijn coalitie totdat hij zelf het spoor bijster raakte en gisteravond geen andere keus had dan om met de oppositie voor vervroegde verkiezingen te kiezen teneinde aan de blaam van een parlementaire nederlaag te ontsnappen.

Niemand in Israël schijnt zich nog te herinneren dat Barak met grote moed het leger uit Zuid-Libanon heeft teruggetrokken. De zucht naar de terugkeer van de magische Benjamin Netanyahu is bijna messiaans. Evenals Barak is Netanyahu als premier razendsnel afgegaan. Op het nippertje ontsnapte hij dit jaar aan een veroordeling wegens fraude. Volgens alle peilingen is Netanyahu evenwel al premier. Vergeten en vergeven zijn zijn fouten; de Israëli's willen een leider die hen een gevoel van veiligheid kan geven. Barak, de ex-chefstaf van het leger en de meest gedecoreerde soldaat uit Israëls geschiedenis, kon dat wel in uniform maar niet in de politiek.

( a d v e r t e n t i e s )