Door MARTIJN MEIJER
Onze literatuur verloedert door commercie en massacultuur, zegt de een. Schrijvers hebben baat bij televisie en internet, zegt de ander. In Nijmegen ontmoetten ze elkaar.

NIJMEGEN, 23 NOV. Hoe lang houdt de Nederlandse literatuur nog stand bij een overheersende commerciële massacultuur? Is er al sprake van een 'verloedering' van onze letteren? Over deze vragen debatteerden woensdagavond schrijvers en critici in De Vereeniging in Nijmegen, in het kader van het literatuurfestival De Wintertuin dat tot en met zondag duurt. Het debat moest aansluiten bij de discussie die het afgelopen jaar gevoerd werd in onder meer De Revisor en NRC Handelsblad, over de mogelijke bedreiging die marktdenken en massamedia vormen voor de 'hoge' cultuur.

"Ik vind helemaal niet dat de Nederlandse literatuur verloedert", zei schrijver Herman Franke. Het gaat dan ook niet om de kwaliteit van de literatuur; die is zelfs toegenomen in vergelijking met twintig jaar geleden, vond essayist Bas Heijne. Nee, het gaat om de plaats die er nog voor literatuur en andere 'kwetsbare' kunstvormen overblijft in deze jachtige tijd. Franke ('ik ben geen oude dominee') was daar pessimistisch over: "Klassieke zenders en literaire tijdschriften moeten verdwijnen als ze niet genoeg geld opbrengen." Heijne was van mening dat de kunst geen 'bedreigd reservaat' is: "Pulp is van alle tijden en heeft nog nooit iets verdrongen." Criticus Hans Goedkoop ging nog verder en zei dat de markt alles leuk vindt 'wat nieuw is en prikkelt', ook de meest kritische en moeilijke vormen van hoge cultuur.

Chris Keulemans, oud-directeur van De Balie, schreef voor het programmaboekje van De Wintertuin het essay 'Het lot der vaagheid', waarin hij betoogt dat schrijvers zich juist niet afzijdig moeten houden van de 'ademloze mediawerkelijkheid' en de chaos in de wereld. woensdagavond pleitte Keulemans zelfs voor de heilzame invloed van de interactieve multimedia, die de schrijver zouden dwingen om na te denken over zijn verhouding tot het publiek. "Een roman schrijven op internet is niet de toekomst", zei Heijne, "dat is jezelf in de uitverkoop doen." Volgens Franke moet de literatuur juist proberen aan de mediacultuur te ontsnappen; Heijne bracht daar tegenin dat dit niet mogelijk is, omdat die cultuur overal om ons heen is, en bovendien ook wel eens kwaliteit voortbrengt.

Gaandeweg het debat naderden de tegenstanders elkaar. Heijne zei veel van de hedendaagse cultuur te betreuren, "maar ik ben geen pessimist". Franke zag de zapcultuur als voordelig voor de schrijver. "Je kunt midden in een verhaal beginnen. En dankzij de televisie weet iedereen hoe alles eruit ziet, dus je hoeft niet zoveel te beschrijven."

"Waarom zijn romans dan nog steeds zo dik?" vroeg Liesbeth Eugelink, die het debat leidde. "Om mensen langzamer te laten kijken in een snelle tijd", zei Heijne. In de woorden van Chris Keulemans: 'er valt voor de schrijver nog zoveel te doen!'. En iedereen was het er over eens dat de literatuur en het gedrukte boek nooit zullen verdwijnen.

Literatuurfestival De Wintertuin, t/m zondag in Nijmegen en Arnhem, inl. 024-3231904 of www.wintertuin.nl

( a d v e r t e n t i e s )