Al jaren ruziet men in Rusland over tekst en melodie van het Russische volkslied. Gisteren werd besloten dat de Doema straks mag uitmaken wat het wordt: waarschijnlijk het oude volkslied van de Sovjet-Unie, met een nieuwe tekst.

Door onze correspondent COEN VAN ZWOL

MOSKOU, 23 NOV. Op nieuwjaarsochtend 2001 moet het voor het eerst door de ether schallen: het nieuwe Russische volkslied. Dat is de wens van president Poetin, zo heet het. De meeste Russen zal het bekend in de oren klinken. Want dat de vertrouwd bombastische 'Hymne van de Sovjet- Unie' in ere wordt hersteld, lijkt na gisteren wel duidelijk. Vladimir Jakovlev, gouverneur van St. Petersburg en voorzitter van een presidentiële werkgroep die zich opnieuw moest buigen over Ruslands nationale symbolen, verklaarde gisteren dat het Russische parlement binnenkort de keus krijgt tussen twee kandidaten: het oude Sovjet-volkslied of het 'Patriottische Lied' van Michail Glinka, dat Poetins voorganger Jeltsin als volkslied invoerde. Dat er binnen de Doema een ruime meerderheid bestaat voor het Sovjet-lied is geen geheim. Jakovlev glimlachte toen een journaliste hem voorhield dat deze rode restauratie slecht zou vallen bij de jeugd. "Weet u, onlangs vroeg ik jongeren ons volkslied te neuriën. Ze kwamen allemaal uit op het Sovjet-lied. Zolang we ons eigen verleden blijven zwartmaken, kan er geen vooruitgang zijn". Daarmee wist hij de nieuwe geest onder Poetin, met zijn nadruk op nasj, het onze, uitstekend te treffen. In 1993 schafte president Jeltsin per decreet de hymne van de Sovjet-Unie af, alsmede de rode vlag met de hamer en sikkel. In plaats daarvan kwamen het 'Patriottisch Lied', een compositie uit 1833 van MichaIl Glinka, de wit-blauw-rode vlag en het wapen met de dubbele adelaar. Dit was het begin van een bittere strijd, waarbij communistische historici de onverdachte nationalist Glinka er zelfs van betichtten een katholieke melodie van de Poolse erfvijand te hebben bewerkt. Officieel werd het nieuwe volkslied nooit, net zomin als de andere symbolen van democratisch Rusland. De Doema veegde Jeltsins voorstellen jaar in, jaar uit van tafel. In 1998, op het dieptepunt van de roebel-crisis, herstelde de Doema bijna het oude Sovjet-volkslied in ere.

Intussen behielp Rusland zich met Glinka. Een volkslied zonder tekst, zodat Russische atleten hun overwinningen op internationale erepodia in stilte moesten vieren. Adviesorganen slaagden er niet in passende woorden te vinden, terwijl in het archief van het Kremlin honderden voorstellen stof verzamelden, zoals een wat defensieve poging van de dichter Jevgeni Jevtoesjenko: 'Laat Rusland Rusland zijn/ en weent niet op andermans borst/ We zullen onze overwinningen niet vergeten.' Volgens de meeste Russen is Glinka's hymne gewoon geen meezinger. Afgelopen augustus werd het de voetballers van Spartak Moskou teveel. "Niet langer willen we ons hoofd laten hangen als ons volkslied wordt gespeeld", schreven ze in een open brief aan president Poetin. "Dit is de beste manier om een wedstrijd al te verliezen voor het eerste fluitsignaal klinkt." Voetbalmanager Pokrovski, opgewonden op CNN: "Onze mensen op de tribune kunnen niet meezingen. En onze mensen willen meezingen. Ons volk is spiritueel. "

Poetin lijkt in zijn ijver Rusland met zijn verleden te verzoenen, vastbesloten de knoop snel door te hakken. De opzet is duidelijk. De Doema accepteert Jeltsins vlag en dubbele adelaar, de communisten krijgen hun volkslied terug. Rusland heeft er vrede mee, zo lijkt het. Uit peilingen blijkt dat de helft van de Russen voor het Sovjet- volkslied is, tegen vijftien procent voor Glinka.

Zo wordt Glinka's Patriottisch Lied waarschijnlijk bijgezet naast de 'Hymne an Deutschland' van Hermann Reuter, een volkslied dat bijna vijftig jaar geleden, op nieuwjaarsochtend 1951, voor het eerst en het laatst door de West-Duitse ether schalde. Het Duitse volk prefereerden het vertrouwde 'Deutschlandlied', zij het zonder gewraakte strofes. Ook Rusland zal in de toekomst niet meer zingen over de 'partij van Lenin, de kracht van het volk'. "Natuurlijk komt er wel een nieuwe tekst", haastte Jakovlev zich te verklaren. "Muziek is niet politiek, alleen woorden zijn politiek", voegde een lid van de werkgroep daaraan toe.

Het 'lied als een slagschip' keert weer

Door onze correspondent
MOSKOU, 23 NOV. "Een lied als een slagschip", zo prees Jozef Stalin de 'Hymne van de Sovjet Unie' van generaal Aleksander Aleksandrov, artistiek directeur van het vaandelkoor van het Rode Leger. De Sovjet- Unie deed het vanaf de revolutie van 1917 zonder volkslied, want dat was een uiting van burgerlijk nationalisme.

Tot april 1944 zong men bij gelegenheden de Internationale. Maar tijdens de Grote Vaderlandse Oorlog groeide de behoefte aan eigen volkslied. In 1943 schreef Stalin een prijsvraag uit. Veertig schrijvers en 165 componisten dongen mee. Iedereen verwachtte dat de keus zou vallen op Aleksandrovs 'lied als een slagschip'. Maar dat de dictator niet helemaal tevreden was, bleek al toen hij de componisten Sjostakovitsj en Chatsjatoerian opdracht gaf samen een volkslied te componeren. Toen de vijf door Stalin geselecteerde finalisten hun volksliederen opvoerden in aanwezigheid van het bijna voltallige politburo, leek de zaak beslecht. Stalin nodigde de componisten achteraf uit in een loge en leverde scherpe kritiek op het lied van Aleksandrov. Het volkslied van Sjostakovitsj en Chatsjatoerian moest het worden, al kon het refrein beter. Hoelang hadden de componisten daarvoor nodig, vroeg Stalin, drie maanden? Sjostakovitsj antwoordde overmoedig: "Vijf dagen." Dat schoot de dictator in het verkeerde keelgat. Zo'n belangrijke opdracht diende niet te worden afgeraffeld. Het werd alsnog Aleksandrov.

De 'hymne van de Sovjet Unie' had lange tijd geen tekst. De oorspronkelijke woorden waren van de hand van Sergej Michalkov, de vader van de beroemde filmregisseur Nikita. Na de destalinisatie van Chroesjtsjov in 1956 werd zijn tekst buiten werking gesteld. 'Wees trouw aan het volk zoals Stalin ons leerde/ Inspireer ons tot arbeid en moedige daden' kon niet meer. Pas in 1977 volgde een nieuwe versie, die binnenkort mogelijk dus opnieuw wordt vervangen. Van een 'onverbrekelijke unie van vrije republieken/ door het grote Rusland tot eenheid gesmeed' is immers geen sprake meer. De stokoude Sergej Michalkov is druk aan het schrijven, maar zijn kladjes worden stelselmatig verworpen.

http://russianculture.about.com/culture/russianculture/library/weekly/aa1023
(Uitleg, tekst en een geluidsarchief over alle volksliederen die Rusland ooit gebruikte, inclusief God behoede de tsaar en De Internationale.)

( a d v e r t e n t i e s )