De chaos in het Europese asiel- en immigratiebeleid houdt een paradox in stand: terwijl er een groot tekort is aan arbeidskrachten, worden dezelfde arbeidskrachten van buiten de EU geweerd. De Europese Commissie wil hier een eind aan maken.

Door onze correspondent CAROLINE DE GRUYTER

KNOKKE/BRUSSEL, 23 NOV. Op een verwarmd terras in de Belgische badplaats Knokke moet één ober zestig mensen bedienen. Sommige klanten stappen boos op omdat ze hun bestelling na een uur nog niet hebben. "Ik ben alleen", zegt de gefrustreerde ober. "Er is geen Belg meer die dit werk wil doen. Alleen illegalen, hé. Maar dat is zwart werk en er wordt scherp gecontroleerd." Als het aan de Europese Commissie ligt, moet er een einde komen aan deze paradoxale situatie. Eurocommissaris Antonio Vitorino (Justitie) wil de lidstaten van de Europese Unie vragen om aan te geven in welke sectoren zij arbeidskrachten van buiten de Unie nodig hebben, en hoeveel dan. Dat blijkt uit twee 'discussiestukken' die hij gisteren heeft gepubliceerd.

De discussiestukken, één over immigratie en één over asiel, moeten de lidstaten prikkelen vaart te maken met een gemeenschappelijk Europees asiel- en immigratiebeleid. Dat beleid bestaat tot op heden niet. Elke EU-lidstaat doet wat hem (of de publieke opinie) het beste uitkomt. De meeste voeren al zo'n twintig jaar een beleid van 'nul-immigratie': arbeidskrachten van buiten de Unie komen er legaal niet in.

Maar omdat er wél werk voor ze is - zoals in de huishouding in Parijs, de bouw in Porto of de kassen in het Westland - komen veel migranten illegaal. Ze werken zwart: Oekraïeners in Portugal, Polen in Duitsland, Afrikanen in Nederland. Zij kunnen alleen worden opgespoord en uitgezet als de Unie een grimmige politiestaat wordt. Dat wil niemand. Daarom organiseren veel lidstaten af en toe een 'regularisatiecampagne', waarbij vele (semi-)illegalen een paspoort krijgen. Nederland gaf een beperkt aantal (1.900) witte illegalen een status, op illegalen wordt geen jacht gemaakt. In Spanje, Griekenland en Italië kregen tienduizenden illegalen een verblijfsvergunning. In België zal het merendeel van de 50.000 aanvragers binnenkort legaal zijn, zegt men. Het is dweilen met de kraan open: tienduizenden illegalen en quasi-asielzoekers in België wachten op de volgende regularisatieronde, omdat ze dit keer niet aan de criteria voldeden. Volgens een hoge ambtenaar van de Europese Commissie moeten de lidstaten eens ophouden met hopeloos achter de feiten aanlopen. "Europa vergrijst. Nu is vijftien procent 65-plusser, in 2025 is dat 22 procent. Er is veel werk dat Europeanen niet willen of kunnen doen. Nul-immigratie werkt niet meer: migranten komen massaal door de achterdeur de Unie binnen. Ik denk dat de tijd rijp is om de voordeur open te doen, om zo de achterdeur langzaam te sluiten. Immigratie kan beheersbaar worden. Maar dan moeten de lidstaten wel meewerken". Ofwel: nationale wetten en regels moeten worden aangepast aan de realiteit. Want als legale migratie niet kan en een bestaan als illegaal onaantrekkelijk is, proberen migranten via de asielprocedure binnen te komen. Vorig jaar spraken de lidstaten in het Finse Tampere over manieren om hun asiel- en immigratiebeleid te harmoniseren. In juli gingen de Europese ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken daar in Marseille verder op in. De Commissie vroeg de lidstaten om overzichten in te dienen van hun beleid. De bedoeling was om die lijstjes te vergelijken en dan te proberen de verschillen tussen de lidstaten wat te verkleinen. Die lijstjes kwamen niet. "Het is overal zo'n lappendeken van wetten en regeltjes, dat regeringen niet meer weten wat het beleid eigenlijk inhoudt", zegt een andere functionaris. "De twee discussiestukken moeten de regeringen nu publiekelijk aansporen om alsnog lijsten te formuleren. Wat meer druk op de ketel, kortom."

In de documenten staat onder andere dat Europa immigratie- en asielbeleid moet scheiden. Nu lopen die twee volledig door elkaar, omdat veel economische migranten zich aanmelden als asielzoeker (80 procent van de aanvragers in sommige landen). Zij maken het de échte asielzoeker die wegens vervolging in eigen land in Europa wil schuilen - lastig om de bescherming te krijgen waar hij recht op heeft. Deze toestand kan alleen worden rechtgetrokken als alle EU-lidstaten dezelfde criteria hanteren voor asiel en immigratie. Als sommige landen blijven vasthouden aan hun eigen regels, blijft het probleem van 'asiel- shopping' levensgroot. Zolang Duitsland asielzoekers beter behandelt dan Frankrijk, gaan migranten naar Duitsland om asiel aan te vragen.

De Europese Commissie spoort de lidstaten ook aan om de publieke opinie beter voor te lichten over het feit dat veel EU-landen allang immigratielanden zijn geworden. "Politici blijven roepen dat er nul- immigratie is, maar moeten steeds toegeven dat vele duizenden illegalen het land binnenkomen", zegt de ambtenaar, "De bevolking pikt dat niet; zó was het immers niet afgesproken. Zij steunen soms extreem- rechts om de 'oncontroleerbare toestroom' een halt toe te roepen. Politici moeten de bevolking voorbereiden op de komst van migranten met het argument: dit zijn mensen die wij nodig hebben, en die bovendien straks onze pensioenen betalen". Misschien hebben de politici minder te vrezen van extreem-rechts dan ze soms denken: uit opiniepeilingen blijkt dat de publieke opinie verandert. Zo vroeg een Spaans bureau laatst of migranten werk mogen doen waar geen Spanjaard voor te vinden is. 78 procent van de respondenten zei 'ja'. Wellicht hebben velen van hen al een Colombiaanse babysitter of een Marokkaanse tuinman. En ook in Nederland weet iedereen dat in de gezondheidszorg en de bouw duizenden banen openstaan waar niemand op solliciteert. In Italië blijken de meeste Albanezen die bij wijze van experiment een halfjaars-contract kregen om in de landbouw te werken, na afloop naar huis te zijn teruggekeerd met hun verdiende centen. Daarna solliciteerde een aantal keurig naar nóg zo'n contract. 'Come-and-go-immigration' noemt commissaris Vitorino dat. Hij is er een warm voorstander van. Ook Duitsland en Nederland nemen de proef op de som, met tijdelijke contracten voor respectievelijk IT-specialisten uit India en verplegend personeel uit de Filippijnen en Zuid-Afrika. Maar dit zijn wederom nationale initiatieven. Alle lidstaten zijn als de dood dat deze arbeiders, zeker als ze op grotere schaal worden binnengehaald, door de hele Unie gaan 'zwerven'.

( a d v e r t e n t i e s )