Als de voortekenen niet bedriegen keren bij de verkiezingen van zondag in Roemenië de voormalige communisten aan de macht terug, met ex-president Ion Iliescu als nieuwe president en zijn partij als de grootste in het parlement.

Door onze correspondent Renée Postma

GALATI, 22 NOV. Een oude vrouw heeft twee jassen over elkaar aan. Ze zit op een krukje op de hoek van een klein winkelcentrum. Ze bedelt. Een jonge vrouw steekt haar onopvallend een brood toe, een ander stopt wat geld in haar hand. Hier is iedereen arm, de solidariteit onder de allerarmsten is opvallend.

Galati is één van ongeveer honderd Roemeense provinciesteden die voor hun voortbestaan afhankelijk zijn van zware, vervuilende en veelal verliesgevende industrie. Wie nog werk heeft, verdient hooguit tweehonderd gulden per maand, wie zijn baan al kwijt is, is op zichzelf aangewezen.

De staalfabriek Sidex begint aan de rand van de stad waar de flatgebouwen ophouden. Honderden hectare rokende pijpen naast elkaar. Het is de grootste fabriek in zijn soort in Europa. Er werken 30.000 mensen. Ruim driekwart van de bevolking in de stad is afhankelijk van de fabriek, een erfenis van het regime van Ceausescu. Hele dorpen werden met de grond gelijk gemaakt om ruimte te maken voor dit megalomane project aan de monding van de Donau, op de grens met Moldavië en de Oekraïne. Een enkel orthodox kerkje heeft de slopershamer overleefd. De bevolking werd flatgebouwen ingejaagd die inmiddels roesten in hun voegen. Het is er meestal koud omdat niemand de verwarmingsprijzen kan betalen.

Toch bieden de troosteloze flats en de zwart-rokende fabrieksschoorstenen de enige zekerheid die hier te vinden is. Onder het communisme is ieder logisch verband tussen de mens en zijn omgeving verbroken. Ruim tien jaar democratie heeft daar weinig in veranderd. Bestuurders wisselen elkaar af in het monotone ritme van verkiezingen, de levensstandaard blijft dalen. Veertig procent van de Roemenen leeft onder de armoedegrens. In 1996 wist een brede democratische coalitie de ex-communisten naar de oppositie te verdrijven. Nu zullen de kiezers hun frustratie uiten door op diezelfde ex-communisten te stemmen. In het partijbureau van de sociaal-democratische (ex-communistische) PDSR heerst daarom een opgewonden, bijna vrolijke sfeer. Dan Nica, parlementslid, Viorel Stefan, lid van de senaat, en Axente Marin, loco- burgemeester, staan op het punt om op campagne te gaan. De heren zitten sinds de lokale verkiezingen van dit voorjaar weer stevig in het zadel. Ze staan te popelen om ook landelijk het heft in handen te nemen. Dan Nica heeft de afgelopen vier jaar als parlementariër in de oppositie de meeste tijd besteed aan het vervolgen van zijn politieke tegenstanders. Glimmend vertelt hij dat hij stapels dossiers met aantijgingen tegen de zittende regering heeft aangedragen. Roemeense politiek bestaat vooral uit het zwart maken van de politieke tegenstander. Vier jaar lang hebben de verschillende coalitiepartijen ook elkaar beschuldigd van corruptie en vriendjespolitiek en hun eigen imago ondergraven. De PDSR maakt daar nu handig gebruik van. Ze rekent erop dat de kiezers een kort geheugen hebben. "Deze regering heeft de regels aan zijn laars gelapt. Er was geen duidelijkheid over de privatisering, geen openbare aanbestedingen, geen tenders, niets!" Zonder blikken of blozen presenteert de PDSR zich als het braafste jongetje van de klas. "Het privatiseringsproces moet transparant zijn. Wij moeten ons houden aan de Europese regels, aan de regels van de Wereldbank en het IMF."

De partijtop van de PDSR in Galati is tevens de top van het plaatselijke bedrijfsleven. De één is directeur van een plaatselijke scheepswerf, de ander van een scheepvaartbedrijf, de derde bekleedt een hoge functie in de staalfabriek. Het zijn de 'vaders' van de gemeenschap. Ze beklagen zich over de manier waarop de centrum-rechtse regering geprobeerd heeft hun macht te breken. "Er werden zo maar directeuren ontslagen omdat ze van de verkeerde politieke kleur waren", roepen ze verontwaardigd.

Als de PDSR terug keert aan de macht - en het ziet er naar uit dat de partij niet alleen de grootste wordt maar ook de president zal leveren - hoeft het volk niet meer bang te zijn voor willekeur, is de boodschap. De 'vaders' van vroeger zullen ook nu voor hun mensen zorgen.

Galati hangt vol verkiezingsleuzen, maar veel keus hebben de kiezers niet. Stemmen voor een baan betekent stemmen voor de PDSR. "Sidex moet open blijven. Wij zijn allemaal afhankelijk van de staalfabriek, ook al vergiftigt hij de hele omgeving", zegt een vrouw die met twee zware tassen loopt te zeulen. Ze brengt in haar eentje twee kinderen groot met een salaris van nauwelijks tweehonderd gulden in de maand. Sorin is tekenaar op het scheepvaartinstituut. Een sombere dertiger. "De mensen zijn arm en hebben geen keus. Vooral de ouderen kunnen maar moeilijk los komen van het communistische verleden. Niemand weet hoe het hier verder moet. In de EU komen we nog in geen jaren. Wij jongeren dromen er allemaal van om weg te gaan."

Ion Iliescu en zijn PDSR krijgen de verkiezingsoverwinning in de schoot geworpen. Ze hebben er nauwelijks campagne voor hoeven voeren. "Mensen hebben genoeg van armoede en inflatie. Ze willen vrij reizen en zo snel mogelijk bij de EU. De PDSR hoeft alleen maar te zeggen dat ze dat ook vinden", aldus de socioloog Alin Teodorescu. Twee jaar geleden leek Iliescu - ooit naaste medewerker van Ceausescu politiek uitgespeeld. De NAVO-bombardementen tegen Joegoslavië brachten hem terug in de publieke belangstelling. De Roemenen waren er tegen, regering en president steunden de NAVO onvoorwaardelijk: Iliescu koos de kant van het volk. "Een onbedoeld neveneffect van de bombardementen", zegt Teodorescu grijnzend.

De rest hebben de centrum-rechtse coalitie partijen voornamelijk aan zichzelf te danken. De huidige coalitie brengt vier presidentskandidaten voort: Petre Roman, minister van Buitenlandse Zaken, voor de Democratische Partij (PD), Mugur Isarescu, partijloos premier, Teodor Stolojan, kandidaat voor de liberale PNL en György Frunda, de leider van de paritj van de Hongaarse minderheid, de UDMR. "Het is verbijsterend om te zien hoe ze vooral tegen elkaar vechten in plaats van tegen Iliescu", stelt de politiek analist Dorel Sandor vast.

Hij voorspelt dat de verkiezingen van zondag Roemenië weer terug zullen brengen op het punt waar het land in 1990 was: met de PDSR als de enige politieke kracht van belang die de hele politieke agenda bepaalt.

( a d v e r t e n t i e s )