DEN HAAG, 14 NOV. Het woelt in de gemeenten rond Den Haag. De uitbreiding van de stad is aanstaande: liefst nog voor het einde van het jaar stuurt minister De Vries (Binnenlandse Zaken) daarvoor een gemeentelijk herindelingsvoorstel naar de Tweede Kamer. Rijswijk, Voorburg, Nootdorp, Wateringen en Leidschendam moeten daarbij mogelijk grond inleveren aan Den Haag - al twijfelt De Vries nog hoeveel. De provincie Zuid-Holland wil gaan praten met Pijnacker en Rijswijk over uitbreiding van de andere grote buur, Delft.

Ook de kleine omliggende gemeenten zijn nu druk bezig zelf te zoeken naar fusiepartners. Pijnacker en Nootdorp leggen over twee weken hun inwoners in een referendum een onderlinge fusie voor. Minister De Vries heeft al gezegd wel voor deze fusie te voelen: als het even kan wil hij deze, net als Den Haag, voor 1 januari 2002 regelen. Ook Leidschendam en Voorburg zouden wat hem betreft over een fusie moeten nadenken.

Tot genoegen van De Vries onderzoeken nu in het Westland zeven gemeenten de mogelijkheden samen op te gaan in één nieuwe gemeente. Daarmee zou ten zuiden van Den Haag een stad ontstaan van 120.000 inwoners, met glastuinbouwkassen, verspreide dorpskernen en hier en daar wat groen. Is de regio Den Haag definitief de weg ingeslagen van de grote gemeenten?

"Ja, dat is onvermijdelijk", denkt J. De Priëlle, burgemeester van Pijnacker. "Ook het openbaar bestuur ontsnapt niet aan de schaalvergroting die je in het bedrijfsleven ziet. Over tien jaar is het aantal gemeenten in Zuid-Holland gehalveerd tot ongeveer vijftig." De Priëlle maakte als burgemeester drie eerdere herindelingen mee, maar de fusie tussen Nootdorp (10.000 inwoners) en Pijnacker (22.000) is de eerste vrijwillige. Hij maakt er geen geheim van dat een van de oogmerken daarvan is zich de grote buren Den Haag (450.000) en Delft (94.000) van het lijf te houden. "De plannen voor herindeling van Den Haag zijn de aanleiding. We hopen dat Nootdorp en Pijnacker ongeschonden opgaan in het nieuwe geheel. Dat is het beste voor de levenskracht van de gemeente." Acht jaar geleden liepen plannen tot een fusie met Nootdorp mis omdat Pijnacker nog vertrouwde op de groei van het eigen inwonertal. Dat vertrouwen heeft plaatsgemaakt voor een ander argument: Nootdorp en Pijnacker vormen samen juist een sterke plattelandsgemeente, vindt De Priëlle. Hij is er niettemin van overtuigd dat gemeenten groter moeten worden om efficiënt te besturen en sterker te staan tegenover de groeiende steden in de omgeving. Dat argument ziet hij terug bij het advies dat de zeven gemeenten in het Westland recentelijk kregen van het Tilburgse wetenschappelijk adviesbureau IVA. 's Gravenzande, Monster, Naaldwijk, Wateringen, De Lier, Maasland en Schipluiden moeten samengaan, schreef IVA-onderzoeker J. Geurts in het rapport dat het IVA op verzoek van de Westlandse gemeenten samenstelde.

"Een sterkere onderhandelingspositie tegenover de grote buren is wel een voordeel", erkent W. van den Bos, burgemeester van Wateringen en voorzitter van de bestuurscommissie die het voorstel tot de bestuurlijke hervorming van het Westland voorbereidt. Wateringen (15.000 inwoners) is een van de gemeenten die bij de herindeling van Den Haag mogelijk grond moeten inleveren, maar, zegt Van den Bos: "Dat is niet de belangrijkste reden om aan fusie in het Westland te denken". Het grootste glastuinbouwgebied van Nederland heeft vooral "een nieuwe bestuurlijke jas" nodig voor een goede economische ontwikkeling. Vorig jaar maakten de zeven Westlandse gemeenten al samen een Integraal Ontwikkelingsplan Westland. Daarin spraken zij af samen te werken bij de bouw van woningen, wegen en het vrijmaken van 700 hectare glas. Het Westland zou zo ook een plattelandsgebied moeten blijven. De vraag die gemeenteraden en inwoners de komende maanden moeten beantwoorden - of zij daarvoor ook gemeentegrenzen willen opgeven - roept meer emoties op. Dat het Westland economisch voordeel zal hebben bij een fusie, vindt ook burgemeester J. van Bijsterveldt van Schipluiden (10.000 inwoners). Maar haar gemeente moet volgens haar geen deel uitmaken van de nieuwe glazen stad: evenals buurgemeente Maasland (6.700) heeft Schipluiden vooral veehouderij en groene recreatiegebieden. Volgens Van Bijsterveldt moeten juist deze functies de richtlijn zijn bij de bestuurlijke indeling. Deze zomer besloten Schipluiden en Delft tot een harmonische grondruil die in de regio rond Den Haag tot voor kort ongebruikelijk was: Delft kreeg ruimte om te bouwen, Schipluiden een strook groen. Volgens Van Bijsterveldt is behoudt zo'n ruil het eigen karakter van het gebied het beste. "Wij zijn een gemeente met een eenduidige missie: het groen en open houden van het gebied. Dat is onze core-business, daar moeten we ons op toeleggen." Ook de grote buur heeft belang bij zo'n verdeling, vindt zij: "Delft heeft ook rekening te houden met burgers die ruimte willen om te recreëren." Zij waken voor een "wij-zij-sfeer" tussen grote en kleine gemeenten.

Toch voelt ook Schipluiden wel voor een fusie, zegt Van Bijsterveldt: met Maasland. Samen kunnen ze één groene gemeente Midden- Delfland vormen tussen Delft en Rotterdam. Maasland voelt daar ook wel voor, maar dan wel in combinatie met De Lier: een glastuinbouwgemeente, maar ook een aanleveraar van 11.000 inwoners. Van Bijsterveldt meent dat de risico's dat grotere en steeds maar groeiende gemeenten in de regio in de toekomst toch weer geïnteresseerd zullen zijn in nieuwe grond om te bouwen, altijd zullen bestaan. Maar uiteindelijk is de garantie daartegen niet het vormen van steeds grotere gemeenten, maar nationaal beleid: de ruimtelijke functie van gemeenten moet worden vastgelegd in regeringsnota's voor de ruimtelijke ordening.

Hoe Bemmel uit 'klauwen' Arnhem blijft

Door onze redacteur GUIDO DE VRIES

BEMMEL, 14 NOV. Bij het gemeentehuis van Bemmel hangen de affiches van álle zeven partijen die morgen aan de gemeenteraadsverkiezingen deelnemen. De PvdA is drie keer vertegenwoordigd: de sociaal-democraten prijzen niet alleen hun lijsttrekker Mieke Bles aan, ze mikken blijkbaar óók op Wilco Vermeer (nummer 2) en Henry Peren (5), die het publiek vanaf kleinere biljetten toelachen.

De VVD is evenmin eensgezind: naast haar vertrouwde poster hangt een persoonlijke boodschap van de nummer 5 op de VVD-lijst, Herman Arts. Hij vraagt de kiezers om voorkeurstemmen. Zijn belangrijkste missie is 'Een HARDERE aanpak tegen VERNIELINGEN'. En bent u tegen 'De Deellaan als racebaan voor ontsluiting Houtakker', dan bent u bij Arts óók aan het juiste adres.

Hoewel ook elders tal van affiches hangen, leven de verkiezingen niet echt in Bemmel, Huissen en Gendt, die vanaf 1 januari de gemeente Bemmel vormen. Wethouder Joost Hendrikx van Gendt: "Er is in dit geval geen sprake van een coalitie die iets kan roepen van 'wij hebben het fantastisch gedaan' en een oppositie die dat beleid volledig afkraakt. Het vuur ontbreekt. Gewoonlijk is de opkomst bij de raadsverkiezingen hier redelijk." Bij de raadsverkiezingen (1998) ging in Bemmel (17.000 zielen), Huissen (16.000) en Gendt (7.000) respectievelijk 55,5, 61,9 en 58,9 procent van de stemmers het hokje in. Landelijk was dat 59,5 procent.

Toen jaren geleden duidelijk werd dat de drie gemeenten moesten fuseren, leidde dat eerst tot verzet. Met name bij Gendt. Maar de sfeer werd milder, nadat de plaatsjes ervan overtuigd raakten dat ze door hun samengaan in elk geval "uit de klauwen" konden blijven van Arnhem, dat ze wilde inlijven. Arnhem wil naar 350.000 inwoners groeien en is op zoek naar ruimte.

"Als Bemmel, Huissen en Gendt bij Arnhem waren gevoegd, was dat een lelijke vergissing geweest", zegt fractievoorziter Vermeer (PvdA) in Bemmel. "Slecht voor de drie gemeenten - ze zouden vast en zeker worden volgebouwd - én slecht voor de bevolking van Arnhem en Nijmegen. Die stadsmensen kunnen nu lekker blijven profiteren van Bemmel, met zijn Ooipolder en Gelderse Poort. Beter een groene buffer dan industrieterreinen, ja toch?"

Belangrijke items bij de verkiezingen zijn de leefbaarheid en het behoud van de eigen identiteit van de kerkdorpen en buurtschappen in het nieuwe Bemmel. De politieke partijen hebben voorts beloofd de gemeentelijke belastingen "zo laag mogelijk" te houden, het liefst op het gunstige peil van het oude Bemmel. En ze hebben aangekondigd dat er in Huissen en Gendt gemeentewinkels verschijnen.

De nieuw gekozen gemeenteraad zetelt over twee maanden in het gemeentehuis van Bemmel. Het over stadsrechten beschikkende Huissen - de bevolking spreekt van Hüssen, omdat het tot 200 jaar geleden deel uitmaakte van het Duitse Kleve - heeft het daar moeilijk mee. Van oudsher kijken de Huissenaren neer op "die dorpelingen uit Bemmel", die in deze regio wegens hun vermeende arrogantie en zuinigheid regenjassen en kwartjesvolk worden genoemd. "Ach, die tijd is wel een beetje voorbij", lacht wethouder Piet Lentjes (CDA) uit Huissen. "De drie katholieke gemeenten kunnen het goed met elkaar vinden."

Binnen de politieke partijen van Bemmel, Huissen en Gendt is de laatste jaren met het oog op de fusie flink onderhandeld. De plaatselijke afdelingen van CDA, PvdA, VVD en D66 gingen elk in één nieuwe afdeling op, maar ook de grote lokale partijen vormden één blok: de Algemene Werknemersgroepering in Bemmel (thans 5 van de 17 zetels), de Partij Huissen (6 van de 17) en de partij Joost - genoemd naar oprichter/lijsttrekker Hendrikx - in Gendt (5 van de 13) komen bij de verkiezingen uit onder de naam Lokaal Belang.

Lentjes: "Als iedereen hetzelfde stemt als in 1998, wordt Lokaal Belang de grootste partij." Het CDA zou uitkomen op 7, berekende Lentjes, de PvdA op vier, de VVD op 3, D66 op 2, Lokaal2000 en Huissen '90 elk op één.

( a d v e r t e n t i e s )