T V V O O R A F :
Een hiërarchie van beton
MARGRIET OOSTVEEN
Neem de slotwoorden van
aflevering twee. Een officier van justitie meldt "zich bewust te zijn
van kritiek" op het openbaar ministerie: "Maar uiteindelijk doen we het
niet voor onszelf maar om de maatschappij beter en veiliger te doen
zijn."
In een tweeluik over het openbaar ministerie in Arnhem dat Tjarda
Hoekstra voor de RVU maakte in het kader van de Werken aan werk-
serie, werd maar niet duidelijk wat die kritiek op het OM is. Of hoe
precair 'de maatschappij beter en veiliger doen zijn' vaak is. Het ging
niet over grenzen aan justitieel optreden, niet over wankel evenwicht
tussen preventie en privacy, niet over opsporingsmethoden. Laat staan
dat je iets hoorde over de nieuwe mores die het justitieapparaat aan
banden legden. Of over hoe het OM veranderde sinds de IRT-affaire. Om
maar een kleinigheid te noemen.
Zoals in meer organisaties, mag binnen het OM vrijwel niemand meer zelf
beslissen of hij vragen van de media beantwoordt. Daarover beslist het
Parket Generaal in Den Haag, en dat heeft er de laatste jaren de wind
goed onder. Stel een vraag in Almelo, Middelburg of Roermond, en je weet
dat telefoons al snel rinkelen tot in Den Haag. Een kwestie van
terugkoppelen, fiatteren, kortsluiten. Het zijn eufemismen voor een
hiërarchie van beton, die de top van justitie na tal van affaires
als een heipaal in het apparaat heeft geramd.
Het OM toont dus wat het graag tonen wil en voorkomt handig ook maar
iets van betekenis te zeggen. Dat maakt argwanend. Een hoog
bromsnorgehalte heeft de officier die voor het stelen van een bakje
vruchtensalade een week onvoorwaardelijke celstraf eist. Zou ze dat
zonder camera in de buurt ook doen? En zou ze dan, net als nu, op bezoek
gaan bij verslaafden in het park, om daar letterlijk op haar hurken haar
betrokkenheid te etaleren? Soms komen recente issues van justitie
wel even in beeld. Zoals cameratoezicht in woonwijken. De rechter moest
zich onlangs al uitspreken over camera's in een woonwijk die registreren
hoe laat de bewoners thuiskomen. Maar een medewerker van het OM die
langs een stel monitoren loopt, mag het onderwerp met droge ogen
afserveren met: "Goh, mooi zeg. We proberen de camera's zwart te
laten worden zodra ze bij een woning komen." Niemand die vraagt of dat
ook lukt.
Kun je de regisseur verwijten dat haar programma net een bedrijfsfilm
lijkt? Nu het OM zijn eigen publieke optreden zo strak regisseert?
Programmamaakster Tjarda Hoekstra zegt desgevraagd: "Ik heb het OM
vooraf op geen enkele manier toestemming hoeven vragen voor de inhoud
van het programma. Anders had ik dit ook niet gedaan."
Ze was dus vrij. Je krijgt niet iedere dag de kans zo "een kijkje achter
de schermen" van het OM te nemen, zoals de RVU het formuleert. Het zou
niet moeten betekenen dat je je tandeloos laat inpakken.
Werken aan Werk; het openbaar ministerie, Ned.3, 21.00-21.25u.