Dierenartsen worden bedreigd, soms zelfs met de dood, door boeren die liever geheimhouden dat een koe misschien wel BSE heeft. Maar de arts die zwicht brengt onmiddellijk de volksgezondheid in gevaar.

Door onze redacteur JOEP DOHMEN

ROTTERDAM, 9 NOV. Of hij nog levend terug wilde naar zijn vrouw, vroeg de veehouder aan de dierenarts. De dierenarts was naar de boerderij geroepen voor een noodslachting. Bij aankomst bleek de stier al dood. Toch vroeg de boer of de dierenarts officieel wilde verklaren dat hij het beest levend gezien had, en dat het gezond was. Scheelde duizenden gulden, want dan kon de stier naar het slachthuis. Zonder verklaring moest het beest naar de destructor. De geïntimideerde dierenarts tekende de verklaring.

Algemeen secretaris dr. T. Jorna van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde (KNMvD) geeft het voorbeeld ter illustratie van de oplopende druk waaraan zijn leden blootstaan. Namen noemt hij niet, dat willen de leden niet. Verliezen ze nog meer klanten. "Maar dit verhaal is door de dierenarts zelf verteld op een van onze informatieavonden", zegt Jorna. "Nadat deze dierenarts de verklaring getekend had, heeft hij de bedreiging gemeld en is de boer aangepakt."

Niet iedere collega handelt zo. De Algemene Inspectiedienst (AID) van het ministerie van Landbouw en het openbaar ministerie hebben drie zaken in onderzoek waarbij dierenartsen valse gezondheidsverklaringen opstelden. Eerder kreeg een dierenarts zes maanden ontzetting uit zijn ambt voor dezelfde praktijken en dit jaar werd een dierenarts uit Veendam door het Veterinair Tuchtcollege veroordeeld. Hij tekende een valse verklaring, waardoor een BSE-verdachte koe in de voedselketen belandde.

Woordvoerster R. Kusters van de AID geeft nog een voorbeeld. Een veearts in het Gelderse Lichtenvoorde gaf in 1998 een verklaring af dat hij tijdens een noodslachting twee runderen had 'geschoten' en had laten doodbloeden. In werkelijkheid werden de dieren echter ziek, zwak en misselijk - maar wel levend - in een slachthuis ontdekt door een controleur van de Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees (RVV). Die meldde de zaak bij de AID.

"De kwaliteit van het systeem dat Nederland heeft opgezet om BSE en andere besmettelijke dierziekten te ontdekken, staat of valt met de controle", zegt prof. dr. A. Osterhaus van de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Osterhaus houdt zich in Europees verband bezig met de bestrijding van de gekkekoeienziekte BSE.

Europese wetenschappers waren onlangs lovend over de maatregelen die Nederland de afgelopen jaren heeft genomen om BSE te bestrijden. Maar daar is, zo weet Osterhaus, nadrukkelijk bij gezegd dat er een strikte handhaving dient te zijn. Osterhaus: "Een veearts die een BSE-verdachte koe de voedselketen in laat gaan, dat is pure criminaliteit."

Volgens het Veterinair Tuchtcollege zijn verklaringen van dierenartsen een wezenlijk onderdeel van het systeem van georganiseerde gezondheidszorg voor dieren. Het verstrekken van valse verklaringen kan volgens de tuchtraad, "het gehele systeem van georganiseerde gezondheidszorg voor dieren - en in het verlengde daarvan (mogelijk) ook de gezondheidszorg en de voedselveiligheid - in diskrediet brengen".

Het tuchtcollege neemt de dierenarts uit Veendam, die vorig jaar de BSE- verdachte koe liet slachten, vooral kwalijk dat hij wist dat er sprake was van gedragsstoornissen en neurologische symptomen. "Zeker weten dat er veel meer BSE-gevallen doorheen zijn geslipt", zegt een dierenarts uit Noord-Brabant. Hij wil niet met naam in de krant. "Het gaat niet alleen om BSE, maar ook om andere besmettelijke ziekten. In het begin van de BSE-crisis waren dierenartsen overigens veel minder alert op BSE. Zoals we nu weinig oog hebben voor de gevolgen van paratuberculose (een darmaandoening die runderen langzaam laat wegteren, red). De ziekte veroorzaakt mogelijk de ziekte van Crohn, een darmziekte, bij mensen. Maar daar wordt nog nauwelijks rekening mee gehouden."

BSE heeft nu wel de volle aandacht, maar de veterinaire sector weet wat de gevolgen kunnen zijn. De Brabantse dierenarts: "Collega's die de officiële BSE-gevallen in Nederland bij de overheid hebben gemeld, hebben het geweten. Die worden nu dus gemeden. Boeren houden daar niet van." Ook deze Brabantse veearts is bedreigd. Dat was in een hormonenzaak. Hij kreeg te horen dat de hormonenmaffia hem wel zou 'neerleggen'. Een andere keer keek de veearts in de loop van een karabijn. De eigenaar van het geweer was boos, omdat de veearts niet wilde doen wat er gevraagd werd.

Dierenartsen verkeren vaker in gewetensnood als boeren dingen vragen die niet mogen. Dan is het kiezen. Doe je het niet, dan is er altijd wel een collega die het wel doet. Dus vertrekken klanten. In Brabant liepen 120 varkenshouders, onder wie vice-voorzitter W.van Gemert van de Nederlandse Vereniging van Varkenshouders (NVV), naar een praktijk van drie Belgische veeartsen. Die hadden er weinig moeite mee om boeren zelf hun varkens te laten vaccineren tegen de ziekte van Aujeszky. Dat scheelde de boeren veel geld, maar in Nederland is dat verboden. Dat er valse verklaringen voor nodig waren, werd op de koop toegenomen. De Nederlandse dierenartsen die de AID inschakelden, ontvingen dreigtelefoontjes.

In het Friese Kollum stelde veearts G. Tiddens in april 1997 BSE vast bij de zesjarige koe 'Nellie 190' van de familie Breedijk. Een drama voor het boerengezin. Alle beesten werden geruimd. Tiddens werd niet onder druk gezet door boer Breedijk, integendeel. Ze staan nog steeds op goede voet met elkaar. Tiddens zorgt weer voor de nieuwe beesten van Breedijk. "Maar ik merkte wel dat andere boeren afhaken", aldus Tiddens. "Men weet hoe je je opstelt in een geval van BSE. Dat wordt niet door iedereen gewaardeerd. Het draait immers allemaal om geld."

Brinkhorst nuanceert onderzoek naar BSE

Door een onzer redacteuren
DEN HAAG, 9 NOV. Minister Brinkhorst (Landbouw) kan niet garanderen dat waarschuwingen van boeren dat zij mogelijke BSE-verschijnselen bij hun koeien hebben gezien, in alle gevallen tot een onderzoek hebben geleid. Dit antwoordde de minister vanmorgen op vragen van het Kamerlid Atsma (CDA) tijdens de behandeling van de landbouwbegroting.

Zijn eerdere categorische verzekering dat er geen met BSE besmet rundvlees in de voedselketen terecht is gekomen, geldt alleen een specifiek geval van een bedrijf in Zelhem, aldus Brinkhorst. Hij viel scherp uit naar het Kamerlid Oplaat (VVD), die herhaaldelijk heeft gesuggereerd over informatie te beschikken waaruit zou blijken dat op dit bedrijf mogelijk BSE zou zijn voorgekomen. Volgens Brinkhorst schermt Oplaat met "ongemotiveerde verhalen" die "schadelijk" zijn voor het vertrouwen van de consument in de voedselveiligheid. Hij wil "de suggestie wegnemen dat er op dit moment iets mis met de voedselveiligheid in Nederland". Collega-Kamerleden kritiseerden Oplaat, omdat hij weigert die 'informatie' te openbaren in een plenair debat. Oplaat wil een apart overleg met de ministers Brinkhorst en Borst (Volksgezondheid) over het onderwerp. Het bedrijf in Zelhem werd in 1999 op slot gedaan, nadat bij 147 koeien verschijnselen van een andere ziekte, de slijtersziekte, waren geconstateerd. Verdenkingen van BSE zijn hier nooit geweest, herhaalde de minister vanmorgen.

( a d v e r t e n t i e s )