Woensdagochtend om kwart over twee New Yorkse tijd verklaarden CNN en de andere grote televisiestations van Amerika dat Bush de nieuwe president van Amerika was... om dat een paar uur later weer in te trekken. Voor veel kranten kwam dat nieuws echter te laat. The New York Post kopte woensdagochtend in immense rode letters "BUSH WINS!".

Door JEROEN VAN BERGEIJK

NEW YORK, 9 NOV. The New York Times verspreidde zo'n 100.000 kranten waarin stond dat "Bush appears to have won. En The Boston Globe kon nog net op tijd de vrachtwagens vol edities met de kop "IT'S BUSH IN A TIGHT ONE terugroepen. Ook nieuwswebsites als die van MSNBC en USA Today moesten hun homepages gedurende de nacht enkele malen aanpassen.

Hoe hebben de Amerikaanse media zich zo massaal kunnen vergissen? Het antwoord moet worden gezocht in de Voter News Service (VNS), een organisatie die verantwoordelijk is voor zogenaamde exit-polls (waarin mensen bij het verlaten van het stemlokaal naar hun voorkeur wordt gevraagd). VNS is een samenwerkingsverband van CNN, de vier grote Amerikaanse televisiestations ABC, NBC, CBS en Fox en het persbureau The Associated Press. Daarnaast betrekken zo'n honderd andere nieuwsorganisaties hun enquêtegegevens van VNS. Amerikaanse media blijken tijdens de verkiezingsavond min of meer blindelings te hebben vertrouwd op de exit-polls van VNS. Niet alleen werden die enquêtegegevens al voor het sluiten van de stembussen bekend gemaakt, ze werden weergegeven alsof het de daadwerkelijke uitslag betrof. En zoals inmiddels genoegzaam duidelijk is geworden, waren de VNS gegevens verre van accuraat.

"Het is volstrekt duidelijk dat de media massaal uiterst onverantwoordelijk zijn omgesprongen met de data van VNS, zegt Lisa Napoli, internetverslaggeefster voor het 24-uurs nieuws tv-kanaal MSNBC. "Ieder nieuwsmedium wilde de eerste zijn, of men de juiste informatie had was klaarblijkelijk van minder belang. Dat is zorgwekkend. Bijna alle Amerikaanse nieuwsorganisaties maken gebruik van dezelfde gegevens, die van VNS. Wanneer de media die exit-polls gegevens heilig verklaren en VNS er bovendien naast zit, krijg je een situatie zoals deze. In een race waar het er zo om spant als deze is het vroegtijdig bekendmaken van de exit-polls volgens Napoli onvergeeflijk. "Als de televisiestations vertellen dat in Florida de race is beslist nog voordat de stembussen zijn gesloten, dan beïnvloeden ze het democratische proces. Kiezers denken: de strijd is al gestreden, ik kan wel thuis blijven.

Het waren overigens niet de televisiestations die als eerste met de exit-polls gegevens op de proppen kwamen. De uitslagen verschenen als eerste op internet. Websites als The Drudge Report, Lucianne.com (de website van Lucianne Goldberg, de vrouw die haar vriendin Linda Tripp aanspoorde Monica Lewinsky op band op te nemen) en Inside.com publiceerden al rond het middaguur van de verkiezingsdag data van VNS. Matt Drudge van The Drudge Report had al een week vantevoren aangekondigd dat hij de uitslag van de exit-polls zou publiceren. De belangstelling daarvoor was klaarblijkelijk zo groot dat de site vrijwel de hele dag zo goed als onbereikbaar was.

Michael Hirschorn, hoofdredacteur van Inside, een website die de media kritisch volgt, is het met Napoli eens dat de televisiestations "nauwkeuriger met de gegevens hadden moeten omspringen. "Ik denk dat het beter was geweest als de televisiestations een paar flinke slagen om de arm hadden gehouden. Ze hadden natuurlijk nooit Florida aan Gore mogen toewijzen, vervolgens aan Bush om het daarna weer 'too close to call' te noemen. Hirschorn heeft weliswaar gegevens uit de exit-polls gepubliceerd, maar, zo benadrukt hij, Inside heeft nooit voorspellingen gedaan over de uitkomst van de verkiezingen. De beslissing om de gegevens op zijn website te zetten is "impulsief genomen. "Wij kregen telefoontjes en e-mails van talloze journalisten die ons deze informatie aanboden. Wij konden geen goede reden verzinnen om niet publiceren. Van het argument dat de gegevens het democratische proces zouden beïnvloeden is hij niet onder de indruk. "Niemand maakt zich druk over de gewone opiniepeilingen, maar de exit-poll is simpelweg een opiniepeiling op een laat moment. Daarbij komt dat wij een site zijn die niet door het algemene publiek, maar door media professionals wordt gelezen. Dus het effect van onze publicatie is vrij gering. Maar belangrijker is dat er geen enkel bewijs is dat het publiceren van deze gegevens de opkomst nadelig zou beïnvloeden. Eerder het tegenovergestelde. Als mensen horen dat het er in Florida om spant, dan zou dat de kiezers kunnen motiveren alsnog naar de stembus te gaan.

Hirschorn meent dat het geen zin heeft, sterker nog, dat het onmogelijk is om deze gegevens achter te houden. "Je kan die exit-polls niet geheim houden. Dat is wat de televisiestations graag zouden willen. Zij denken dat ze nog altijd oppermachtig zijn, maar heus, internet heeft dat veranderd. Dankzij het net verspreidt informatie zich razendsnel. Dat kun je simpelweg niet tegenhouden. Ondertussen dreigt VNS met een rechtszaak tegen Inside omdat de site het embargo op de exit-poll data zou hebben verbroken en de gegevens onrechtmatig zou hebben verkregen. Hirschorn kan er niet mee zitten. "Iedere goede journalist weet dat zo'n embargo een lachertje is, verklaart hij strijdlustig. "Dit was belangrijke informatie die bij alle grote televisiestations en kranten bekend was. Als journalisten de informatie wel hebben, waarom zou het publiek het dan niet mogen zien? Ik denkt dat kiezers zelf wel kunnen uitmaken hoe ze de gegevens interpreteren.

Napoli onderschrijft Hirschorns stelling dat informatie zich vandaag de dag niet meer laat inperken. Met sites als The Drudge Report en Lucianne.com kun je verwachten dat dit soort informatie naar buiten komt. En de enorme toeloop bewijst ook wel dat er behoefte aan is. Maar dat wil volgens haar geenszins zeggen dat het publiceren van exit- polls ook een goede zaak is. Voor Napoli is er een ding duidelijk geworden na de gênante gang van zaken tijdens de verkiezingsavond: "We hadden deze spannende race nodig om aan te tonen dat er iets vreselijk mis is met het huidige kiesstelsel. Stemmen is in Amerika volgens Napoli een archaïsche aangelegenheid. Er is een veelheid van verschillende systemen. In New York moeten mensen hun stem uitbrengen met behulp van mechanische machines uit de jaren vijftig en zestig. Op andere plekken werkt men met papieren stembiljetten. Ook de onduidelijkheid in Palm Beach County in Florida waar mensen door onduidelijkheid in de stembiljetten per ongeluk op Pat Buchanan zouden hebben gestemd, is volgens Napoli tekenend voor het failliet van het systeem. Wat haar betreft ligt de toekomst in digitale verkiezingen. We moeten toe naar een landelijk, uniform gecomputeriseerd systeem waarin op centrale servers de uitslagen worden bijgehouden. Of mensen dan vanaf hun PC via internet stemmen of naar het stemhokje gaan en daar op een knopje drukken, dat maakt mij allemaal niet uit. Het idee is dat zodra de stembussen gesloten zijn, je onmiddellijk betrouwbare uitslagen hebt en daarmee verdwijnt de noodzaak voor exit-polling.

( a d v e r t e n t i e s )