Wat ging er mis bij televisiestations die Florida eerst aan Gore en toen aan Bush toewezen? Hoe de wens om de eerste te zijn al het andere verdrong.

Door onze redacteuren

ROTTERDAM, 9 NOV. Hij is wereldberoemd, de foto van de lachende 'president-elect' Harry Truman in 1948 met in zijn hand een Chicago Daily Tribune die zijn opponent Thomas Dewey tot winnaar van de verkiezingen uitroept. Wat moest je als krant? Er lag een lange weg tussen het moment waarop de journalist zijn artikel inleverde en de verschijning van de papieren editie. Het lag voor de hand om af en toe een gokje te wagen.

Hoewel die tijd drastisch is verkort, zitten kranten nog steeds met hetzelfde probleem. Geen krant vindt het leuk als groot nieuws bekend wordt tegen de tijd dat de oplage net in de kiosk ligt. De verleiding is groot om conclusies te trekken als het daarvoor eigenlijk nog te vroeg is. De Orlando Sentinel, een krant uit Florida, wist het in zijn gisternacht verschenen tweede editie zeker: 'It's Bush', kopte de krant. De eerste editie liet op de voorpagina nog weten dat het 'Oh, so close' was. Maar na de zekerheid sloeg de twijfel opnieuw toe. 'Is it Bush?', vroeg de derde editie. En in de laatste editie was de onzekerheid nu zeker en zo zou het blijven. 'Contested', kopte de laatste Sentinel van de dag.

In de rest van de wereld was het niet anders. Kranten in Azië, Zuid-Afrika, Europa en Latijns Amerika lieten Bush' overwinning van de pers rollen. Wat dat betreft waren de Nederlandse ochtendkranten voorzichtig. Het Algemeen Dagblad kopte gistermorgen aanvankelijk dat Gore sleutelstaten had gewonnen, en in de tweede editie was zijn naam vervangen door die van Bush. De Volkskrant deed iets dergelijks door een voorsprong voor Gore in de vroege editie later te vervangen door 'Spannendste eindsprint sinds 40 jaar' - geen van beide fout. Sommige Britse kranten maakten het veel bonter. Vooral voor The Independent waren de druiven zuur. The Financial Times, The Times en zelfs The Guardian meldden gistermorgen alleen de nek-aan-nekrace en de hoge opkomst. The Independent besloot om pas in de vroege ochtend te drukken om de concurrentie te vlug af te zijn en als enige landelijke Britse krant de uitslag accuraat te kunnen brengen. Maar toen de persen begonnen te draaien was die uitslag er nog steeds niet. Sterker: zelfs Bush' voorbarige zege was er nog niet, alleen die exit poll ten gunste van Gore. De krant gokte en gokte verkeerd. 'Hoe Dan the Man en de networks het verknalden, big time', loeit The Independent vandaag. 'Dan the Man' is een verwijzing naar CBS-ankerman Dan Rather. Want daar ligt volgens velen de schuld van de journalistieke chaos. Alle grote televisiestations maakten gisteren de klassieke vergissing opiniepeilingen te verwarren met definitieve uitslagen. De een deed dat wat voorzichtiger dan de ander. ABC vergat zelden het zinnetje 'in de peilingen', CNN - vooral buiten de VS een belangrijke bron - was veel stelliger.

Dan Rather erkent dat er geblunderd is. "Als u walgt van ons, dan kan ik me dat eerlijk gezegd wel voorstellen", zei hij gisteren tegen zijn kijkers. " De tv-stations zijn onverantwoordelijk omgesprongen met de data van VSN", zegt ook internetverslaggeefster Lisa Napoli van MSNBC, met een verwijzing naar Voter News Service, het bureau dat de exit polls uitvoerde. Het zou te gemakkelijk zijn om VNS de schuld te geven van de chaos, zoals sommige omroepen doen. Maar het onderzoeksbureau heeft er wel toe bijgedragen. Al was het alleen maar omdat dit het enige bureau is dat exit polls verzorgt, sinds de grote televisiestations, het persbureau AP en nog zo'n honderd andere media, uit financiële overwegingen hun eigen onderzoekers de laan uitstuurden. VNS geeft niet alleen opiniepeilingen en analyses, maar ook prognoses op basis van werkelijke tellingen en meldt wanneer er voldoende gegevens zijn om een winnaar aan te wijzen. Al het onbewerkte materiaal is ook beschikbaar voor de media zelf. Die hebben allemaal hun eigen analisten om zelf ook interpretaties te maken.

Dat is precies wat er volgens The Wall Street Journal is gebeurd. CNN meldde aanvankelijk op basis van zijn eigen analisten dat Gore Florida had gewonnen. Toen de analyses van VNS nog eens goed waren bekeken, sloeg de twijfel toe. Er werd gebeld met het onderzoeksbureau en Florida werd herroepen. Rond diezelfde tijd had VNS zelf contact opgenomen met de tv-stations om, volgens NBC, zijn " bezorgdheid" te uiten over de wijze waarop met de gegevens werd omgesprongen. CBS houdt vol dat de omroep zich baseerde op de cijfers van VNS, maar Kerry Marash, die bij ABC toeziet op de journalistieke kwaliteit, geeft toe dat andere factoren een rol speelden bij de blunders, zoals de wens van de omroepen om de eerste te zijn.

"Schaamteloos", noemt Allan Lichtman van de American University in Washington de media in een gesprek met de BBC. "Alles wordt ondergedompeld in de amusementscultuur." De juistheid van de informatie wordt volgens hem ondergeschikt gemaakt aan de wens om de kijker te behouden.

Iets soortgelijks schrijft Kim Fletcher vandaag in de Britse Daily Telegraph, die gisteren schreef dat Gore cruciale staten had gewonnen. "Het is tijd dat we terugkeren naar het verslaan van het verhaal, in plaats van te proberen er op vooruit te lopen", aldus Fletcher. "Competitie - gewoonlijk nuttig omdat die ons dwingt om harder en sneller te werken dan onze rivalen - moedigt journalisten ook aan ouderwetse principes te negeren, zoals feiten."

( a d v e r t e n t i e s )