Niemand kan na vannacht nog zeggen dat politiek altijd slechte televisie oplevert. De kandidaten, de kiezers en het buitenland werden allemaal op het verkeerde been gezet.

Door onze correspondent MARC CHAVANNES
Wat een gezellige uitslagenavond in de Verenigde Staten beloofde te worden, na een lange campagne om het presidentschap, ontpopte zich tot een cascade van bizarre wendingen. Zonder een duidelijke winnaar bij het krieken van de dag. De opiniepeilingen hadden het voorspeld: er was geen evidente koploper. Het kon wel eens lang gaan duren. Maar de verbijstering die zich van de Amerikaanse politieke klasse en de media meester maakte, was zonder historische parallel. Nog nooit is een Amerikaanse verkiezingsrace zo op het scherp van de snede uitgevochten.

De avond begon goed voor de Democratische kandidaat Al Gore: de opiniepeilingen buiten de stembureaus voorspelden hem al snel winst in de grote staten New York, Michigan en Pennsylvania. Die leveren veel kiesmannen op. Om kwart over negen kwam de eerste tegenvaller: Gore's thuisstaat Tennessee en de industriële sleutelstaat Ohio zouden naar de Republikein Bush gaan.

Niet veel later werd Florida blauw (Democratisch) gekleurd op de verkiezingskaarten. 25 belangrijke kiesmannen werden door de opiniepeilingen van de netwerken aan Al Gore toegeschreven. Het was voor de vice-president een symbolisch feestbericht. De staat winnen waar de broer van je tegenstander gouverneur is, is meer dan een gewone zege.

Even na achten liet George W. Bush de camera's onverwacht binnen in zijn hotelkamer in Austin, Texas. Daar zat hij in hemdsmouwen, met moeder Barbara Bush en papa, de ex-president, en Laura, zijn vrouw. Hij legde net de telefoon neer van de bevriende collega-gouverneur van Pennsylvania, die tegensprak dat die grote industriestaat al verloren was. En Bush liet weten dat hij Florida ook niet opgaf. Broer Jeb had andere informatie. Even voor tien zagen de netwerken zich één voor één genoodzaakte de Florida-voorspelling in te trekken. Als aandelen-analisten verlaagden zij hun advies tot: ‘to close to call', te spannend om een voorspelling te doen. In dat stadium van de opeenvolging van uitslagen was al duidelijk dat Gore moeilijk kon winnen zonder Florida, een cruciaal blok op de 270 benodigde kiesmannen.

De Groene presidentskandidaat Ralph Nader achtte de tijd inmiddels rijp het volk in te lichten over het succes van zijn campagne. Hij had een nieuwe derde politieke partij gevestigd, verklaarde hij triomfantelijk, die de twee grote partijen voortaan in de gaten zou houden.

Op dat vroege uur was nog niet scherp zichtbaar dat hij lang niet de vijf procent van de stemmen had vergaard, die nodig zijn om bij de volgende verkiezingen financiële steun van de overheid te krijgen. Noch stond toen al vast dat hij zoals Democraten hadden gevreesd Gore van essentiële stemmen had beroofd in ten minste vier staten. Bij verschillen tussen de Democraat en de Republikein van enkele honderden of duizenden stemmen in Wisconsin, Oregon, Iowa en Florida, hadden de tienduizenden Nader-stemmers de Democratische kandidaat makkelijk aan het presidentschap kunnen helpen.

Naarmate de avond vorderde verzamelde George W. Bush meer staten in zijn mandje. De kaart ging er steeds roder (Republikeins) uitzien, al vertekende de geringe bevolkingsdichtheid van veel staten in het Midden-Westen en Westen dat beeld. Gore had het volle Noord-Oosten goeddeels in zijn zak, en kon rekenen op Californië (54 kiesmannen), al gingen de stembussen daar pas om elf uur New Yorkse tijd dicht.

De grote tv-netwerken mompelden excuses voor hun vroegtijdige toedeling van Florida aan Gore, vooral nadat Bush' hoofdstrateeg Karl Rove op CNN zijn beklag had gedaan. Het beeld was ook verwarrend in Florida, legden de omroepers uit. Af en toe druppelden via het web berichten binnen over verdwenen stembussen (in Democratische districten). De Republikeinen pochten dat zij in Florida extra veel militairen schriftelijk hadden laten stemmen.

Om kwart over over twee was het zo ver. De televisiestations durfden een nieuwe voorspelling aan: Florida zou naar Bush gaan. Daarmee was de kans verkeken voor Al Gore om nog aan de benodigde 270 kiesmannen te komen. De resterende onbesliste staten Washington, Wisconsin en Oregon konden hem niet meer over die drempel tillen. ,,George W. Bush door CNN uitgeroepen tot winnaar'', berichtte het wereldwijd bekeken nieuwskanaal. De presentatoren met hun gezaghebbende stemmen begonnen de biografie van George W. Bush voor te dragen, ,,de eerste zoon van een president sinds de Adams-dynastie om zelf president te worden''. Kort daarna druppelden de eerste felicitaties binnen vanuit Moskou, Peking en ook Den Haag.

Over de Gore-campagne werd al nagepraat alsof het niet te begrijpen was dat hij een zegevierende economie niet in een overwinning had kunnen omzetten. Zijn running mate Joe Lieberman had tenminste nog zijn Senaatszetel herwonnen in Connecticut. Gore had niks. Men speculeerde al dat hij misschien president van Harvard University kon worden, een prestigieuze vacature in Boston.

Al Gore had zijn Republikeinse tegenstander al telefonisch gefeliciteerd met de overwinning en stond op het punt in de Tennesseese druilregen zijn nederlaag voor de wereld te erkennen. Wat lette hem? Gaandeweg werd duidelijk dat de telling van de stemmen in Florida een veel krapper resultaat begon op te leveren dan voorzien. Van 30.000 stemmen slonk de Bush-meerderheid in tot 10. 500 en uiteindelijk 987 stemmen op een totaal in Florida van zes miljoen stemmen.

Al Gore belde een uur na zijn eerste telefoontje opnieuw naar Austin om Bush te zeggen dat hij de erkenning van zijn nederlaag introk. Campagnedirecteur Bill Daley verklaarde voor Gore's hoofdkwartier in Nashville dat de campagne doorging tot alle stemmen goed geteld waren. Hij zei het niet, maar de suggestie was dat de Democraten in Florida wilden vaststellen of alle stemmen van diegenen die op Gore hadden willen stemmen ook meegeteld waren. De Republikeinen van hun kant bleven volhouden dat zij hadden gewonnen, met een verschil van 1200.

Opnieuw zagen de netwerken zich gedwongen hun voorspelling te veranderen. Florida werd weer ‘onbeslist'. In een toenemende kakafonie van berichten en meningen werd langzamerhand duidelijk dat de staat Florida alle stemmen opnieuw zou gaan tellen. Onder toezicht van de gouverneur, broer Jeb Bush, die overigens in Austin was om de terugkeer van de Bush-dynastie te vieren. Intussen bleef de kans bestaan dat Wisconsin en Oregon zulke magere overwinningen zouden opleveren dat ook daar hertelling zou worden geëist, door de één of de ander.

Tegen zes uur Amerikaanse tijd Amerikaanse tijd had Gore 250.000 stemmen meer gekregen dan Bush. Dat was geen voorspelling, maar het saldo van getelde stemmen. Op een totaal van ongeveer 98 miljoen uitgebracht stemmen. Een bizarre nacht liep ten einde. Zonder uitslag zolang Florida opnieuw telt. De Amerikaanse kiezer heeft gesproken, maar hij schraapt zijn keel om de boodschap verstaanbaar te maken.

( a d v e r t e n t i e s )