Door onze correspondent MARC CHAVANNES
WASHINGTON, 7 NOV. De Verenigde Staten kiezen vandaag in een ongemeen spannende race tussen de Democraat Al Gore en de Republikein George W. Bush hun 43ste president. De talloze opiniepeilingen bleven tot het laatst een nek-aan-nek race melden, met soms een lichte voorsprong voor George W. Bush. En zelfs de kandidaat die de meeste stemmen krijgt, hoeft niet de volgende president te zijn.

Volgens een optelsom van peilingen, die ook per staat zijn uitgevoerd, zou George W. Bush maandag kunnen rekenen op de steun van 235 kiesmannen, Gore op 207. Voor de overwinning zijn 270 stemmen nodig in het Kiescollege van 538 leden. 96 stemmen kwamen uit staten waar de peilingen geen duidelijke voorsprong aangaven.

De onzekerheid is zo groot dat de kans bestaat dat de uitslagen niet op tijd bekend zijn voor de Amerikaanse kranten, die allemaal in de vroege ochtend verschijnen. Zij zullen zich wel hoeden voor gokjes, sinds de Chicago Daily Tribune in 1948 geschiedenis schreef met de fatale voorpaginakop ‘Dewey defeats Truman'.

Het risico is verre van denkbeeldig dat de dag van morgen nog geen definitief uitsluitsel geeft, zeker over een paar cruciale zetels in het Huis van Afgevaardigden. Met een winst van zeven op de 435 zetels kunnen de Democraten daar de macht herwinnen. Alleen al in de grote staat Californië wordt tien procent van de stemmen (meest poststemmen) misschien niet binnen één dag geteld.

En zelfs wanneer genoeg stemmen zijn geteld om een meerderheid op te leveren, bestaat de kans dat de minderheid de president aanwijst. Het is drie keer eerder voorgekomen (in 1824, 1876 en 1888) dat de kandidaat met de meeste stemmen, niet de meerderheid van de kiesmannen achter zich kreeg. Dat komt door het first past the post-systeem: wie de meeste stemmen haalt in een staat, wint in die staat alle kiesmannen. Hoe meer inwoners een staat, hoe meer kiesmannen. Californië heeft er 54, New York 33, Texas 32, Florida 25, Pennsylvania 23 en de kleinste maar drie.

De peilingen bieden evenmin veel houvast. De opiniepeilers hebben overigens een gouden jaar beleefd. Meer nieuwsorganisaties dan ooit tevoren bestelden enquêtes, soms op zeer korte termijn. Gewenste aflevering van de resultaten: over vier uur. Op basis van amper vijfhonderd telefoontjes werd dan weer een nieuwe voorsprong van de een of de ander gerapporteerd. Die een paar dagen later alweer radicaal omgekeerd kon liggen.

Het was ongeveer het laatste waarover zij wilden praten, maar de enquêteurs hebben naar verluidt steeds meer moeite aan een representatieve steekproef te komen. De gewone Amerikaanse burger wordt ook zonder verkiezingen gek gebeld op etenstijd. Over credit cards, telefoon-abonnementen voor de lange afstand, donaties voor het politiewezenfonds. En ook hun opinie is een populair gegeven. De bureaux voor telefonische peilingen moeten steeds meer nummers bellen voor zij een willige respondent vinden. De kwaliteit van de resultaten lijdt er onder.

De dagelijkse opiniepeilingen leken de afgelopen maanden als boomtoppen in een tropische storm. Dat lag niet alleen aan de onbetrouwbaarheid van de gegevens, en aan de haast waarmee de enquêtes soms werden besteld, maar ook aan de diepe onzekerheid bij een groot deel van de kiezers. ,,Velen weten het gewoon niet'', zei Andrew Kohut, directeur van het Pew Research Center for the People and the Press vorige week op de PBS-televisie, ,,en daardoor zwiepen de peilingen heen en weer''.

( a d v e r t e n t i e s )