Door onze redacteur MARGRIET OOSTVEEN
ROTTERDAM, 2 NOV. Bij Nederlandse bedrijven is een groot gebrek aan animo om aangifte te doen van een misdrijf. Nog niet de helft van 700 onderzochte bedrijven doet aangifte van delicten. Bij fraude loopt dit op tot tweederde.

Dit blijkt uit onderzoek van Ernst & Young Forensic Services in opdracht van het Nationaal Platform Criminaliteitsbeheersing (NPC). Hierin werken het ministerie van Justitie en bedrijfsleven samen met het doel criminaliteit in bedrijven te bestrijden.

De onderzochte bedrijven komen uit de sectoren bouw, detailhandel, transport en distributie, banken, verzekeringswezen, horeca, groothandel, informatietechnologie en telecommunicatie. Het gemiddeld aangiftepercentage is 45 procent. Bij fraude is dat 32 procent. Van diefstal, geweld en vernieling wordt relatief vaker aangifte gedaan; in 62 procent van de gevallen. Bedrijven blijken eerder bereid te zijn aangifte te doen als het gaat om een delict buiten dan binnen de eigen muren. Angst voor negatieve publiciteit, voor aantasting van het imago van het bedrijf en voor hoge kosten als advocaten moeten bijspringen, weerhouden bedrijven van het doen van aangifte. Ook zien bedrijven niet altijd "het nut" in van het doen van aangifte en zijn ze niet erg onder de indruk van "het kennisniveau" van politie en justitie, aldus de onderzoekers. Ook "de traagheid van het strafrechtelijk proces", waardoor het lang kan duren voordat het tot civielrechtelijke afwikkeling (een schadevergoeding) komt, is een oorzaak. Maar ook lossen bedrijven hun problemen vaak liever zelf op, bijvoorbeeld door een particulier recherchebureau in te schakelen. De onderzoekers spreken van "angst om de controle op de uitvoering van het onderzoek te verliezen". Eerdere ervaringen met het doen van aangifte spelen daarbij soms een rol.

"Een hogere aangiftebereidheid past bij het integer handelen van het bedrijfsleven", aldus de onderzoekers. Het NPC gaat met het bedrijfsleven overleggen over manieren om de bereidheid tot het doen van aangifte te verhogen.

Op het 'Nationaal Forum voor politie en veiligheid' confereren de particuliere beveiligingsbranche en de overheid thans over samenwerking. Ook hier wordt de zorg geuit dat steeds meer bedrijven delicten binnenskamers houden.

Veiligheid in greep van commercie

Wie zorgt voor uw veiligheid? Dat de particuliere sector de overheid in rap tempo inhaalt, wordt op een tweedaags congres in Rotterdam als een voldongen feit beschouwd. Protesteren is zinloos: veiligheid is commercieel.

Door onze redacteur MARGRIET OOSTVEEN

ROTTERDAM, 2 NOV. Burgemeester M. van der Heijden van Zandvoort zegt: "Veiligheid mag geen handel worden." Een directeur van een particuliere recherchebureau in de zaal antwoordt: "Veiligheid is allang handel." Om hem heen wordt instemmend gehumd.

Gisteren begon in de Rotterdamse Doelen het tweedaags 'Nationaal Forum voor politie en veiligheid'. De particuliere beveiligingsbranche, bestuurders en beleidsmedewerkers van politie, gemeenten en ministeries spreken er met elkaar over integrale veiligheid.

Dat is, zoals dat heet, een 'speerpunt' in het overheidsbeleid. Het begon, midden jaren tachtig, met de conclusie dat de overheid geen monopolie meer kon hebben op het handhaven van veiligheid de criminaliteit steeg, de politie kon dat niet aan, terwijl burgers passiever werden. Het kabinet heeft nu in het regeerakkoord vastgelegd dat Nederland in 2002 veiliger moet zijn. Het ministerie van Binnenlandse Zaken presenteerde vorig jaar het 'Integraal Veiligheidsprogramma', over het vergroten van veiligheid door samenwerking met maatschappelijke organisaties en bedrijfsleven. Het programma bestrijkt kwesties die recentelijk ter discussie staan. Vooral: Mogen particuliere beveiligingsorganisaties in de publieke ruimte optreden?

Mr. Pieter van Vollenhoven opende het forum met kritiek op het optreden van de overheid. Hij is voorzitter van de Stichting Maatschappij, Veiligheid en Politie (SMVP), een denktank voor integraal veiligheidsbeleid. De overheid, zegt Van Vollenhoven, doet nog lang niet genoeg om de filosofie 'samen werken aan veiligheid' uit te dragen. De SMVP voerde bijvoorbeeld projecten uit in wijken om de zelfredzaamheid van burgers te vergroten en ontdekte dat burgers veel initiatiefrijker waren dan de overheid zelf, van wie zij "bitter weinig" steun kregen. De overheid ontwierp convenanten en keurmerken, maar liet na daarop toezicht te houden. En dat geldt ook, zegt Van Vollenhoven, voor het inschakelen van particuliere veiligheidsdiensten. "Er is geen of nauwelijks toezicht op die particuliere sector."

De beveiligingsbranche floreert intussen door het integrale veiligheidsdenken. Er zijn nu circa 35.000 personen in de particuliere sector werkzaam, de omzet is in tien jaar meer dan verdriedubbeld tot 1,2 miljard in 1996. Van Vollenhoven wijst er fijntjes op hoe de overheid zich heeft laten overrompelen. "In de eerste versie van het Integraal Veiligheidsplan stond dat particuliere bewakingsdiensten níet in openbaar domein mogen optreden.En in het uiteindelijke programma van 1999 staat dat inschakeling in het publieke domein onvermijdelijk is geworden. Argumenten lijken overigens te ontbreken."

De Tweede Kamer constateerde deze zomer dat burgemeesters bij gebrek aan politiesterkte allang particulieren inhuren voor de beveiliging van de openbare ruimte en nam een motie aan die dit afwijst. Minister De Vries (Binnenlandse Zaken) moet de Kamer daarop nog een officiële reactie geven, maar als hij na Van Vollenhoven het podium betreedt wordt snel duidelijk waar hij staat: "De Kamer vindt dat particuliere beveiliging niet in het publieke domein thuishoort, het kabinet vindt van wel." Volgens De Vries is er niets tegen particuliere diensten "die een oogje in het zeil houden" zolang opsporingsbevoegdheden en het recht geweld te gebruiken exclusief bij de politie blijven. Want, zegt De Vries: "Iedere burger heeft het recht zijn eigen veiligheid te bewaken".

B. Poelert, korpschef in regio Gelderland-Zuid, zou liever zien dat burgers zelf helpen de druk op de politie verlichten, in plaats van een particulier bedrijf in te huren. Zo wierf hij bij een vereniging van plattelandsvrouwen vrijwilligers voor taken achter de balie op politiebureau's. Poelert wijst op een risico dat altijd kleeft aan de particuliere branche: "Het zijn profitorganisaties. Die doen aan marketing. Dat betekent dat ze er een belang bij hebben dat mensen zich ónveilig voelen."

De politie moet de regie over de inzet van de particuliere bewakers op de openbare weg houden, daar zijn alle sprekers het over eens. Maar ook particuliere beveiliging op privé-terrein kan de publieke zaak raken, vindt L. van Zanten, fungerend hoofdofficier in Arnhem. Zij spreekt haar zorg uit over de particuliere recherchebureaus die door bedrijven worden ingezet om fraude binnenshuis op te sporen. Van Zanten: "Dat werkt eigenrichting in de hand, met eigen sancties. Geen rechtsgelijkheid." Een medewerker van Hoffman Bedrijfsrecherche beaamt dat particuliere recherche een prima middel voor bedrijven is om justitie buiten de deur te houden en zo de goede naam van het bedrijf te waarborgen. "Er is weinig samenwerking met de politie. Of een klant in een justitieel dossier voorkomt vind ik niet interessant als dat de opdracht niet is." Een dag later zal uit onderzoek van Ernst & Young in opdracht van het Nationaal Platform Criminaliteitsbeheersing blijken dat ruim de helft van bedrijven die een delict constateren, dit binnenskamers houden en geen aangifte doen. In geval van fraude loopt dit zelfs op tot tweederde.

Maar wat als bedrijven wèl tot aangifte bereid zijn? Voorzitter Wegstapel van de Vereniging van Particuliere Beveiligingsorganisaties: "De politie zegt uit tijdgebrek zélf tegen bedrijven: gaat u eerst maar eens naar een particulier recherchebureau om uit te zoeken wat er precies aan de hand is in uw bedrijf. Maar het rapport dat zo'n particulier bureau dan opstelt, gaat dus weer naar de politie." Zo kunnen oncontroleerbare methoden van de privé-rechercheur alsnog in justitiedossiers terechtkomen.

Even later, in de hal waar bedrijven hun kunnen tonen, demonstreert TNO een camera die zelf verdachte bewegingen volgt en biedt Ernst & Young Forensic Services fraude-expertise aan waarover de politie nog nauwelijks beschikt. Integraal veiligheidsbeleid is business geworden, beaamt criminoloog P. Klerks met een wat gegeneerd: "Normaal draag ik nooit zo'n pak, op ons kantoor zijn we echt maatschappelijk betrokken." Hij staat er voor het bedrijf Eysink, Smeets & Etman, dat onder meer interim managers aan de politie levert en onderzoek doet in opdracht van de politie en ministeries. Klerks zelf onderzoekt nu de particuliere recherche. Hij ontdekte dat driekwart van de mensen die daar werkzaam zijn, van de politie komen. Daar spreken ze al van een bluedrain. Klerks verwacht dat het in de toekomst alleen maar erger wordt. "Nu gaat alles om integrale veiligheid, gebiedsgebonden werk, en veel politiemensen vinden dat niet zo interessant. Die willen boeven vangen."

De particuliere sector is de overheid rap aan het inhalen. Commissaris van de Koningin van Utrecht B. Staal, die het forum voorzat, had al gezegd dat het te laat is voor de Tweede Kamer om nog op de rem te staan. "Ik roep iedereen op liever te gaan bedenken hoe we dit in regelgeving moeten onderbrengen."

( a d v e r t e n t i e s )