Door onze redacteur ERIK OUDSHOORN
ROTTERDAM, 12 OKT. Niet alleen de kansloze nederlaag tegen Portugal (0-2), maar ook de situatie in groep 2 van het WK-kwalificatietoernooi zorgde gisteravond voor een zeer bedrukte stemming in de kleedkamer van het Nederlands elftal. Samen met hun bondscoach Louis van Gaal beseften de internationals dat het perspectief om als poulewinnaar directe plaatsing af te dwingen voor het wereldkampioenschap in Zuid-Korea en Japan (2002) zeer somber is geworden. Na een gelijkspel en een nederlaag in thuiswedstrijden tegen directe concurrenten, ligt Tokio verder weg dan ooit.

Het Nederlands elftal loopt nu achter de feiten aan en dat is precies wat Van Gaal dit najaar had willen voorkomen. Zelfs Ierland staat er beter voor met twee remises in moeilijke uitwedstrijden. Daardoor kan het bereiken van de tweede plaats, die recht geeft op deelname aan een play-off, nog heksentoer worden. ,,Dit is zeer teleurstellend. In een kwalificatiereeks moet je thuis punten pakken'', realiseerde Van Gaal zich. ,,We zullen nu alles moeten winnen om nog groepswinnaar te worden. Ik vind dat niet eens het grootste probleem. De druk neemt toe. We hebben de mazzel gehad dat Portugal thuis ook gelijkspeelde tegen Ierland. Daarvan hadden we moeten profiteren.''

In een uitvoerig betoog probeerde Van Gaal begrip te kweken voor zijn opstelling van zijn basiselftal, dat ten opzichte van zaterdag tegen Cyprus op liefst zeven plaatsen was gewijzigd. Hij kon nu niet beschikken over de geblesseerde Van Bronckhorst en Ronald de Boer. De bondscoach had gehoopt op een fitte Zenden, maar kwam bedrogen uit. Om zijn tactische strijdplan toch ten uitvoer te kunnen brengen, componeerde hij een verrassende opstelling. Met Reiziger als linksback en de debutant Melchiot als rechtsback. Zij moesten de sterspelers Conceiçáo en Figo opvangen. Bovendien hadden zij de opdracht met wat aanvallende acties de achterlijn te halen. Bouma kreeg de voorkeur boven Talen, Overmars werd daardoor rechtsbuiten. En op het middenveld hield de onervaren Van Bommel de Feyenoorder Bosvelt uit het elftal. Cocu vormde dit keer het centrale verdedigingsduo met Frank de Boer om de slimme spits van Portugal, Pauleta, te kunnen uitspelen en door te schuiven naar het middenveld. Tot zover de theorie. Ondanks goede individuele prestaties van enkele spelers, werd het elftal toch wat onsamenhangend. De vleugelaanvallers werden niet goed aangespeeld in een totaal nieuwe flankbezetting, die niet goed was ingespeeld. Al kwamen Melchiot en Reiziger wel vaak sterk door. Op het middenveld werd Cocu duidelijk gemist. De opstelling leek ondergeschikt gemaakt aan de tactiek. Van Gaal zag achteraf weinig onvolkomenheden in zijn keuzes. ,,Voor de rust hebben we nog vier goede kansen gehad'', rekende hij zichzelf een beetje rijk. ,,Onze backs haalden af en toe zelfs de achterlijn. Als ik dat in ogenschouw neem is de tactiek goed geweest. Het rendement was alleen te laag en we werden geconfronteerd met twee tegendoelpunten die de Portugezen in de schoot geworpen kregen.''

Een fluitsignaal uit het publiek en twee verdedigingsfouten op rij werden het Nederlands elftal al in de eerste helft noodlottig. Van Gaal had begrip voor het feit dat Overmars stilhield nadat er een fluitsignaal klonk op de tribune, vermoedelijk zelfs in het Portugese vak. Pauleta profiteerde en Conceiçáo scoorde. Van der Sar was net als bij de tweede treffer van Pauleta niet erg overtuigend. Van Gaal: ,,Het was niet professioneel van Overmars, maar het kan gebeuren.'' Dat Reiziger bij de tweede Portugese treffer de bal voor de voeten van Pauleta schoof had volgens Van Gaal niets met zijn positie als linksback te maken, want hij speelde de fatale bal met zijn sterke rechtervoet. Maar een linksback had de bal waarschijnlijk vooruit gespeeld langs de zijlijn, met zijn linker voet. En zo waren er meer theorieën te bedenken. Overmars voelde zich duidelijk niet op zijn gemak op de rechtervleugel, waar hij ook geen goede voorzet kan geven. Met de man van tachtig miljoen op links en met Talan als concessie op rechts, was er wellicht tenminste van één flank veel dreiging gekomen. Bouma bleek al tegen de Ieren nog niet toe aan het grote werk. En had Bosvelt met zijn routine niet voor meer rust gezorgd op het middenveld dan Van Bommel? Het is maar welke afweging je maakt, zekerheden bestaan in het voetbal niet.

De mogelijkheden om nog een representatief elftal op de been te brengen werden voor Van Gaal steeds beperkter omdat Overmars in de rust niet meer verder kon vanwege een spierblessure en Kluivert halverwege de tweede helft naar de kant moest met een kwetsuur aan de lies. Daardoor is de spits waarschijnlijk twee weken uitgeschakeld. Aldus speelde het Nederlands elftal de laatste fase van de tweede helft met een voorhoede die bestond uit Talan, Vennegoor of Hesselink en Bouma. Daar raakten de Portugezen, die na rust eigenlijk voornamelijk hun voorsprong koesterden en steeds defensiever gingen spelen, niet van onder de indruk. In de tweede helft was volgens Van Gaal het geloof op een goede afloop verdwenen bij Oranje. Het elftal werd voor de rust al met een striemend fluitconcert door het legioen naar de kleedkamer begeleid. Dat zal niet bevorderlijk hebben gewerkt voor het zelfvertrouwen. Cocu kreeg in het tweede bedrijf nog een kansje, maar bij een scrimmage voor het doel raakte hij de bal niet goed.

Na drie kwalificatiewedstrijden onder Van Gaal slaat de balans door naar de negatieve zijde. De Amsterdammer die zo graag het loodzware ambt van bondscoach wilde bekleden, krijgt pas volgend jaar een kans op revanche. In maart staan weer kort achter elkaar de uitwedstrijden tegen Andorra (in stadion van Espanyol in Barcelona) en Portugal (Lissabon) op het programma. Elke duel wordt nu een soort finale, al zal Oranje het nietige Andorra nog wel kunnen temmen. Portugal heeft inmiddels bewezen over een groot contingent goede voetballers te beschikken. Van Gaal weet waar hij aan begonnen is. Wellicht is het voor hem een troost dat het Nederlands elftal zich zelden zonder slag of stoot kwalificeert.

( a d v e r t e n t i e s )