Veel Denen vierden gisteravond feest nadat hun nationale munt was gered van de euro. De Belgische Eurocommissaris Busquin treurde echter openlijk over de schadelijke gevolgen van het Deens referendum voor Europa.

Door onze correspondent BEN VAN DER VELDEN

KOPENHAGEN, 29 SEPT. Met een teleurgesteld gezicht klom de Deense premier Poul Nyrup Rasmussen gisteravond in het parlement op een stoel om zijn sociaal-democratische partijgenoten toe te spreken. Hij had de Denen opgeroepen om per referendum voor de euro te kiezen en erkende teleurgesteld te zijn. Denemarken had tegen de euro gestemd, maar de partijgenoten hadden hun best gedaan en de eenheid van de partij moest bewaard blijven.

Rasmussen kreeg applaus toen hij voorstelde om net als bij overwinningen de avond met gezang te beëindigen. Maar zijn gezicht bleef in mineur staan toen hij het sociaal-democratische strijdlied zong 'Wanneer ik de rode vlag zie wapperen'. Hij had zich al de hele avond beziggehouden met de consequenties van de keuze van de Deense bevolking. Daartoe behoort voorlopig niet zijn eigen positie als premier. Want zelfs 'de koningin van het nee', de feestvierende Pia Kjaersgaard van de Deense Volkspartij, eiste niet dat hij zou aftreden.

Laten we niet over schuld praten, daarover waren gisteravond de voor- en tegenstanders van de euro het met elkaar eens. Dat heeft niets met Deense vriendelijkheid te maken. De euro, of liever de Europese Unie, is een onderwerp dat de meeste politieke partijen verdeelt. Veel Deense politieke leiders zijn voor een volwaardige rol van hun land in de EU, maar ze moeten keer op keer vaststellen dat een groot deel van de eigen aanhang er anders over denkt.

In 1972 stemde 63,3 procent van de Denen voor toetreding tot de toenmalige Europese Gemeenschap, nadat zij te horen hadden gekregen dat dit nodig was om varkensvlees naar Groot-Brittannië te kunnen blijven exporteren. In 1986 stemde 56,2 procent voor de Acte Unique (verdrag over gemeenschappelijke markt). In 1992 stemde 50,7 procent tegen het Verdrag van Maastricht. Het volgende jaar stemde 56,7 procent voor dat verdrag, nadat Denemarken een aantal uitzonderingen was toegestaan en van de plicht tot deelname aan de EMU was ontslagen. In 1998 stemde 55,1 procent van de Denen na een spannende campagne voor het Verdrag van Amsterdam en beloofde Rasmussen dat er nu geen verdragswijzigingen meer zouden komen. Toch waagde Rasmussen het nog een keer met de euro, en verloor.

Voordat hij gisteravond met zijn partijgenoten het strijdlied zong, had Rasmussen al urenlang overleg achter de rug. Vrijwel direct na het sluiten van de stembussen was duidelijk dat de afwijzers van de euro een voorsprong hadden. Rasmussen begon met zijn belangrijkste ministers te overleggen wat de reactie van de regering zou moeten zijn. Veel politici verwachten dat de Deense regering volgende week een reeks financiële maatregelen zal aankondigen met belastingverhogingen en bezuinigingen. Rasmussen ging na dit regeringsoverleg Europese regeringsleiders persoonlijk telefonisch op de hoogte stellen. Zijn Zweedse collega, Göran Persson, hield hem voor dat Denemarken het net als Zweden bij een andere conjunctuur buiten het eurogebied knap moeilijk kan krijgen.

Maar het belangrijkste onderwerp van gesprek was de Deense positie binnen de EU. Rasmussen kon het gisteravond niet vaak genoeg herhalen: "Denemarken heeft Europa niet de rug toegekeerd". Maar vervolgens kondigde hij aan te zullen strijden voor een Europa waarin de Denen geloven en "de Deense belangen veilig te zullen stellen". Diplomaten van andere EU-lidstaten in Brussel denken daar anders over. Zij menen dat de uitslag van het Deense referendum overduidelijk heeft aangetoond dat Europa niet verder komt als het voortdurend rekening moet houden met landen die op de rem staan. Die kans wordt nog groter als de EU wordt uitgebreid met landen in Oost-Europa. Vandaar het streven om in december in het Verdrag van de EU vast te leggen dat als niet iedereen wil meedoen, een beperkt aantal EU-lidstaten op specifieke gebieden nauwer kunnen gaan samenwerken. De Belgische Eurocommissaris Philippe Busquin was gisteravond de enige die het zei: "De uitslag van dit referendum is niet alleen slecht voor Denemarken, maar voor de hele Europese Unie. We gaan naar een Unie van twee snelheden."

In zo'n geval kan Denemarken bij de langzaam integrerende groep komen en nog meer invloed verliezen. Denemarken kan net als Groot- Brittannië eind van dit jaar tegenhouden dat het Verdrag van de EU zo wordt veranderd dat de zogenaamde versterkte samenwerking van een beperkte groep landen mogelijk wordt. Maar volgens EU-diplomaten kan het er dan van verzekerd zijn dat andere landen dan samenwerkingsovereenkomsten buiten de EU om gaan sluiten.

De feestvierende "nee"-stemmers in Kopenhagen maakten zich over dat alles gisteren geen zorgen. De rechtse, nationalistische Deense Volkspartij zong van vreugde het socialistische lied "Denemarken voor het volk". De Deense anti-Europa Europarlementariër Jens-Peter Bonde kon zijn plezier niet op. "De staat heeft de kranten, de televisie en de radio in handen, en toch is het niet gelukt om de Deense bevolking te overtuigen!", zei hij.

Anti-euro overwinnares Pia Kjaersgaard raadde de leden van de regering aan om na een weekeinde ontspanning volgende week te overleggen hoe het verder moet. Zij gaf een voorzet: dromen over de Verenigde Staten van Europa kunnen meteen begraven worden. Premier Rasmussen volgde. De EU moet volgens hem een samenwerking van natie-staten worden, waarbij nauwkeurig is vastgelegd wat tot de bevoegdheden van Brussel en wat tot die van de lidstaten behoort. Hij oogstte applaus.

Dat de andere EU-lidstaten na de afgang voor de euro die hij met zijn referendum heeft bezorgd niet op zijn advies zitten te wachten, vertelde hij niet in het Deense parlement. Terwijl hij daar partijliederen zingend zijn wonden likte, waren de thesauriers-generaal van de ministeries van Financiën van de landen van het euro-gebied al bezig met een teleconferentie om de gevolgen van de volksraadpleging voor de euro te analyseren.

Zie ook:

Deens 'ja' zou voor de euro een oppepper zijn (28 september 2000)
Voor Denen komt uit het zuiden niks goeds
(25 september 2000)

( a d v e r t e n t i e s )