Britse kritiek op Nederland om geheime stukken

Door onze correspondent HANS STEKETEE
BRIGHTON, 28 SEPT. De Britse regering heeft scherpe kritiek op het Nederlandse besluit de openbaarheid van militaire EU-documenten af te dwingen voor het Europese hof.

"De militaire relaties tussen Groot-Brittannië en Nederland zijn er niet door belast, nóg niet", aldus Geoff Hoon, de Britse minister van Defensie tegen deze krant op een bijeenkomst in de marge van het Labour-partijcongres in Brighton over de toekomstige Europese defensie-identiteit. De Nederlandse staatssecretaris voor Europese Zaken, Dick Benschop, die de rechtszaak begin deze week aanspande, erkent in een gesprek met deze krant dat kans bestaat op een "aanvaring" met de Britten over de vraag welke militaire documenten wel en niet geheim moeten zijn.

Volgens een woordvoerder van premier Blair is het Nederlandse verzoek om openheid niet te rijmen met de ontluikende Europese defensie-identiteit. "Je kunt militaire operaties niet uitvoeren op basis van openheid, dat doet geen land", aldus de woordvoerder, die spreekt van een "verschil van mening" op , ,een belangrijk punt". "We zijn voorstander van zo groot mogelijke transparantie, maar er zijn gebieden zoals defensie en de inlichtingendiensten waar totale transparantie niet goed is", aldus de woordvoerder.

De status van die documenten is een toetssteen voor de geloofwaardigheid van een ontluikende Europese defensie. De Britten is er veel aan gelegen de NAVO en de Verenigde Staten te tonen dat de EU met militaire geheimen is te vertrouwen.Een rechtszaak brengt de Nederlandse regering ook in botsing met Javier Solana, de hoge functionaris voor het buitenlands- en veiligheidsbeleid van de EU, die als bestuurlijke chef van de nieuwe EU-defensiepoot optreedt en voorstander is van geheimhouding.

Nederland vindt met Zweden en Finland dat de beslissing van de Europese Raad van ministers om alle militaire EU-documenten geheim te houden in strijd is met het Verdrag van Amsterdam. De status zou moeten worden vastgesteld van geval tot geval en op grond van de inhoud van het document, aldus Benschop.Het Verenigd Koninkrijk heeft nauwe defensiebanden met Nederland, binnen en buiten de NAVO.

'Wat geheim moet zijn, kan dat blijven'

Dick Benschop, staatssecretaris voor EU-zaken was even op bezoek bij Labour. Gesprek over Europese referenda en militaire geheimen.

Door onze correspondent HANS STEKETEE

BRIGHTON, 28 SEPT. Tussen Britten en Nederlanders is het koek en ei. Dat is de voorlopige indruk als je Dick Benschop, staatssecretaris voor Europese Zaken, deze week door de corridors van de Labour-conferentie in Brighton zag laveren en hem in beter Engels dan dat van zijn chef, premier Kok, hoorde uitleggen wat beide landen op de 'Derde Weg' bindt. Maar schijn bedriegt. De Britse regering heeft kritiek op zijn besluit in beroep te gaan tegen de beslissing van de Europese ministerraad om militaire EU-documenten geheim te houden. Dat Nederlandse standpunt kan de militaire relaties schaden én de embryonale Europese defensie-identiteit, zeggen hoge functionarissen, onder wie de minister van Defensie, Geoff Hoon een dag later. En Charles Grant, directeur van het Centre for European Reform, een denktank die nauwe banden met de regering-Blair onderhoudt, noemt Benschops voorstel om de uitbreiding van de EU op te hangen aan een nationaal referendum " potentieel gevaarlijk". Referenda kunnen de door de Britten vurig gewenste uitbreiding gemakkelijk saboteren, aldus Grant.

"Ze weten dat ik bezig ben met met de dynamiek in Europa en de relatie tussen uitbreiding en hervorming van de instituties", zegt Benschop (42) na zijn spreekbeurt voor de aan Labour gelieerde 'actiegroep' Progress in de marge van het congres. "Dat is ook vanuit Brits en Labourperspectief interessant."

Uw beroep bij het Europese hof kan u in aanvaring brengen met de Britten.

"Klopt."

Heeft u er iets van gemerkt?

"Nee."

Nóg niet?

"Ik weet alleen dat zij vóór geheimhouding hebben gestemd en Nederland tegen. Britten hebben een andere traditie op dit punt. Zij hebben de Official Secrets Act [die staatsgeheimen controleert]. Wij hebben de Wet Openbaarheid van Bestuur; daar zit een verschil van mening."

De Britten willen binnen de NAVO de Amerikanen te vriend houden die erg voor geheimhouding zijn. En anderzijds willen ze bewijzen dat Europa zelf met defensiegeheimen kan omgaan. Heeft u daar begrip voor?

"Echte defensiegeheimen moeten geheim blijven. Het doel van het [Nederlandse] beroep is niet om geheimen op straat te brengen, of een belemmering op te werpen voor de Europese veiligheid en defensie. Alleen: in Nederland is het ministerie van Defensie óók niet uitgesloten van de WOB. De Europese ministerraad heeft nu besloten een hele categorie documenten uit te sluiten, ongeacht de inhoud van elk afzonderlijk document, zowel voor militaire als civiele crisisbeheersing. Wat geheim is, moet per document worden beoordeeld."

Is het niet pijnlijk voor Javier Solana [het bestuurlijk hoofd van de EU-defensie]? Hij hoopt dat Europa met één defensiegezicht naar buiten treedt.

" Ik wil Solana niet in verlegenheid brengen. Ons beroep ligt niet in de context van de Europese defensie-identiteit, want daar zijn we vóór, maar in de context van de nieuwe wet op de openbaarheid van bestuur die in Europa op touw wordt gezet. Ik wilde een signaal afgeven dat het van vitaal belang is die op goede leest te schoeien. Legitimiteit en openheid moeten zo ver gaan als verantwoord is."

Is het niet ook een beetje de Nederlandse dominee die alles van tevoren dogmatisch in kaart gebracht wil hebben, in plaats van eerst te kijken hoe het gaat met die EU-defensie en dan bijsturen als het niet bevalt?

"Nee, want ik denk niet dat de openbaarheid zoals we die in Nederland kennen de EU-defensie zal schaden. Wat geheim moet zijn, kán geheim blijven. Maar onder de huidige omstandigheden vindt geen beoordeling plaats van wat in documenten staat vóór ze als geheim worden aangemerkt."

Uw voorstel voor een referendum over uitbreiding van de EU heeft veel stof doen opwaaien.

"Ik wilde Günther Verheugen [de EU-commissaris die voor een Duits referendum heeft gepleit] steunen, omdat er te weinig debat is over belangrijkse Europese onderwepen. Nederland kan in de toekomst mogelijk correctieve referenda houden, ook over nieuwe internationale verdragen, maar dat is dan geen instrument van de regering. Burgers hebben het recht bij een groot onbehagen aan de noodrem te trekken, als ze binnen negen weken zeshonderdduizend handtekeningen bijeen brengen. De regering moet om te beginnen voorkomen dat dat onbehagen ontstaat."

EU-commissaris Frits Bolkestein noemde uw voorstel "gevaarlijk" omdat het de uitbreiding makkelijk kan doen ontsporen. Hij denkt dat sommigen juist daaróm een referendum aanbevelen.

"Daar kan hij mij niet mee bedoelen. Ik span me juist in voor uitbreiding."

Bent u het wel eens met zijn bezwaren?

"Ik hoop dat we het proces zo kunnen vormgeven dat het publiek geen behoefte krijgt aan een referendum. En Wim Kok heeft gezegd dat je het eigenlijk juist over Europese, niet nationale referenda moet hebben."

Strijkt u de Britten niet tegen de haren in? Die willen juist zo min mogelijk bezwaren op weg naar uitbreiding.

"Ze weten dat de Nederlandse regering en ikzelf de uitbreiding zo snel en verantwoord gedaan willen krijgen. Maar juist om verder geen verrassingen tegen te komen, zijn we dit debat begonnen."

Zie ook:

Nederland wil grotere openbaarheid (26 september 2000)

( a d v e r t e n t i e s )