NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

PETER DE BRUIJN
Waardoor werd de stop eruit getrokken? Dat is de cruciale vraag die Michaël Zeeman, aan het einde van een lang interview, voorlegt aan de Amerikaanse schrijver Philip Roth (1933).

Roth debuteerde meer dan veertig jaar geleden en hij werd eind jaren zestig wereldberoemd met het scabreuze Portnoy's Complaint. Maar van slijtage is geen sprake. In de tweede helft van de jaren negentig publiceerde hij twee meesterwerken, Sabbath's theater en American Pastoral en twee wisselvallige, maar zeker lezenswaardige romans: I Married a Communist en, recentelijk, The Human Stain. Wat verklaart die explosie van creativiteit?

Roth vertelt dat hij zich begin jaren negentig, als een 'monk of writing', heeft teruggetrokken in een afgelegen huis in New England, en zich volledig richt op zijn werk. Maar dat is geen echte verklaring, want ook daarvoor ontbrak het Roth nooit aan concentratie. In de VPRO-Gids van deze week houdt Zeeman het erop, dat de dood van Roths vader een bevrijdende werking op hem heeft gehad.

Zeeman mocht drie dagen langskomen bij de schrijver thuis, en in het honderd meter verderop gelegen werkhuisje, waar Roth staand zijn boeken schrijft. Het gesprek gaat vooral over Roths fascinatie voor de - soms catastrofale - neerslag van de geschiedenis in de levens van 'gewone' Amerikanen. In zijn recente romans heeft Roth belangrijke episoden uit het recente verleden verwerkt: het McCarty-tijdperk, de Vietnam-oorlog, en in The Human Stain zelfs de Lewinsky-affaire. Roth vertelt over deze terugkeer naar zijn Amerikaanse wortels - ook letterlijk, na een lang verblijf in Londen.

Zeeman heeft iets te veel respect voor Roth als chroniquer van de geschiedenis. Wat Roth daarover te zeggen heeft, is niet altijd origineel. Dat de Lewinsky-affaire het toppunt van schijnheiligheid was, en het paranoïde anti-communisme van McCarty verwerpelijk, zullen maar weinig lezers van Roth niet met hem eens zijn. Wat zijn personages fascinerend maakt, ligt uiteindelijk meer op het vlak van wat Roth noemt: 'the really stinky personal stuff'. Een typische Roth- held als Mickey Sabbath, de demonische poppenspeler uit Sabbath's Theater, is opgetrokken uit rigoureus non-conformisme en mateloze woede. Dat is een kant van Roth die Zeeman niet te zien heeft gekregen. Tot zijn eigen verbazing, zo blijkt uit de VPRO-Gids.

Bovenal is Sabbath, maar ook Coleman Silk in The Human Stain, niet bereid om gracieus oud te worden. Tegen de klippen van het geestelijke en lichamelijk verval op, zijn Roths personages op zoek naar extreme seksuele ervaringen. Tijdens het vraaggesprek leest Roth een passage voor uit Sabbath's theater, terwijl beide heren met een glas in de hand voor de open haard zitten. In die passage worden aan een sterfbed gedetailleerde herinneringen opgehaald aan plas-seks. Roths laconieke commentaar: "Ik wilde een sterfscène doen, maar geen traditionele." Die kant van zijn werk - de reflectie van Roths hervonden vitaliteit? - komt te weinig aan bod.

Op Afstand: Philip Roth, Ned.3, 23.10-0.40u.

( a d v e r t e n t i e s )