Loek Hermans is de eerste minister van Onderwijs in 22 jaar die nu eens niet hoeft te bezuinigen. Een gesprek met hem over de "wereld achter de onpersoonlijke 46,4 miljard."

Door onze redacteuren SHEILA KAMERMAN en RINSKJE KOELEWIJN

DEN HAAG, 20 SEPT. Hermans gaat zitten, zijn gezicht vertrekt als hij zijn rug recht. Pijnlijke wervels, opgelopen tijdens het tennissen. Niks aan de hand, zegt hij. Zondag ga ik weer golfen. Rugpijn of niet.

Stel: u bent schooldirecteur van een openbare basisschool in Utrecht, u heeft 400 leerlingen, 70 procent is zwart. Hoeveel krijgt u dan extra?

"Eens kijken: ik krijg 28.000 gulden schoolbudget extra voor mijn personeelsbeleid, voor klassenverkleining 17.000 gulden, voor computers 70.000 gulden, en dan krijg ik nog een deel van de 220 miljoen extra achterstandsbudget die is gereserveerd voor alle scholen. Ik zit in Utrecht, dus dan krijg ik ook nog een deel van de 30 miljoen die de grote steden extra krijgen specifiek om arbeidsmarktknelpunten aan te pakken. Voor inventaris 7.000 gulden extra, bovenop de 15.000 die ik al heb gehad. En even rekenen, per zwarte leerling kreeg ik al 6.000 gulden extra. Vang me niet op een gulden, maar ik heb, zo'n 1,2 miljoen te besteden.

Dus u bent uit de problemen?

"Nee. Ik kan niet zeggen: ik heb vier ton extra, dus daar ga ik twee leerkrachten van betalen die ik zo hard nodig heb. Want die leraren zijn er vaak niet. Ik moet op zoek naar zij-instromers, mensen uit het bedrijfsleven die het onderwijs in willen. Ik kan proberen door goede kinderopvang te bieden, meer vrouwen in dienst te krijgen. Of steengoede docenten behouden door ze extra te belonen. En als leraren op hun ADV- dag willen werken, dan juich ik dat toe."

U praat niet als een schooldirecteur maar als een manager.

"Dat moet ik ook zijn. Als ik van onderwijs geven mijn 'core-business' wil maken, moet ik zoveel mogelijk ballast kwijt. Ik vraag me af of het wel zo reëel is om als directeur alles zelf te doen. Outsourcing, taken uitbesteden, is een alternatief. Als ik zie hoeveel commerciële bureaus zich nu op de onderwijsmarkt aanbieden. Die willen dolgraag mijn personeelsbeleid overnemen, dan hoef ik niet elke keer zelf achter vervangers aan. Ik weet dat er leraren zijn die ontslag nemen op school en met z'n vieren een maatschap vormen. Die zeggen: wij zijn in te huren om les te geven. Er zijn zat IT-bedrijven die zeggen: u heeft 127 en een halve gulden per leerling te besteden aan computers? Wij leveren u de volledige apparatuur, over een opleiding voor docenten valt te praten, en voor een x-bedrag onderhouden we de spullen."

Denkt u niet dat collega-schoolhoofden hiervan schrikken?

"Voor veel mensen is het een cultuurschok. Het onderwijs wordt net een echte moderne arbeidsmarkt.'

En als KPN u aanbiedt alle computers te sponsoren?

"Graag."

En als ouders willen meebetalen?

"Prima. Moet ik soms zeggen: u mag geen geld steken in het onderwijs van uw kind, gaat u maar een keer extra met vakantie?"

Nu zou het u, nog steeds als schoolhoofd, dit jaar best goed uitkomen om wat minder allochtone kinderen aan te nemen. De gereformeerde en katholieke school naast u hebben nog geen 20 procent zwarte kinderen. Zij kunnen zwarte kinderen weigeren, u niet. Over spreiding valt niet met ze te praten. Zou u niet van dat soort ouderwetse regels afwillen?

"U bedoelt de afschaffing van artikel 23 van de Grondwet, waarin de vrijheid van onderwijs is geregeld? Moeten we alle scholen soms verplichten om, zeg, dertig procent allochtonen aan te nemen? Over dit onderwerp kunnen we, schat ik, zes jaar oeverloos praten. En we weten niet eens of die spreiding wel zoveel beter werkt. Energieverspilling. Volgens mij kun je beter accepteren dat er zwarte en witte scholen zijn en elke school de middelen geven om kwaliteit te bieden. Het is zinloos om, koste wat het kost, gelijkheid na te streven."

U bent nu weer minister. Wat streeft u dan wel na?

"Je moet het maximale uit mensen halen. Dat doe je door gelijke kansen te bieden, niet door de bovenkant af te remmen om de onderkant erbij te laten komen. Niet iedereen heeft hetzelfde talent, je moet dus onderwijs op maat bieden. In het middelbaar beroepsonderwijs heb je onvoorstelbaar veel vormen van onderwijs. Ik was in Harderwijk, op de examenlocatie voor grond-, weg- en waterbouw. Iemand leert de dragline te bedienen, op niveau 2. Een ander bestuurt een hoogwerker op het hoogste niveau. Fantastisch. Daar heeft het bedrijfsleven in de regio het meeste aan."

Moeten universiteiten hetzelfde doen?

"Zeker. Iedereen kan een bacheloropleiding volgen. Dat is een opstap naar de masteropleiding, maar niet naar elke. Universtiteiten mogen best supertopmasterklasjes samenstellen en daarvoor alleen de allerbeste studenten, ook die van andere universiteiten, toelaten. De gemiddelde student, die een zeven staat, volgt een goede andere master. Dát je rechten hebt gestudeerd, is straks niet het enige dat telt. Wáar je rechten hebt gestudeerd, telt ook."

Selectie dus?

"Harry Mulisch schrijft in De ontdekking van de hemel: Nederland is vlak, Nederland is provinciaals saai, we kennen geen uitschieters. Godfried Bomans schreef: we hebben geen bergen en geen dalen."

En u houdt van bergen?

"Ik hou van hoogvlaktes met pieken en dat is een cultuuromslag voor het onderwijs. Dat kost tijd. Ik heb me, ogenschijnlijk, twee jaar rustig gehouden als minister, maar er is veel gebeurd. Het onderwijs is een log slagschip. Een snelle bocht maken kan niet, dan kantelt de boel. Je moet langzaam maar zeker draaien."

( a d v e r t e n t i e s )