Staatssecretaris Verstand erkent dat er irritaties op de werkvloer kunnen ontstaan tussen kinderloze werknemers en werkende ouders. "Maar ik denk dat de spanningen op de werkvloer over vijf jaar zijn verdwenen."

Door onze redacteur JUTTA CHORUS

ROTTERDAM, 18 SEPT. Zelf heeft staatssecretaris A. Verstand-Bogaert (D66, Sociale Zaken) altijd een 'bijzonder flexibele arbeidsinstelling' gehad. Toen haar kinderen klein waren, en ze voor 3,5 dag per week als jurist in dienst was bij een Gelderse landbouworganisatie, werkte ze als het nodig was 's avonds of in de weekends.

"Ik overlegde altijd met collega's of ik werk mee naar huis kon nemen. En als ik op zaterdag of zondag een paar uur moest werken, wisten mijn kinderen dat. Er was halverwege de jaren tachtig nog geen enkele vorm van kinderopvang in de buurt."

Het vorige week verschenen Sociaal en Cultureel Rapport 2000 schrijft de huidige economische groei mede toe aan de toetreding van de vrouw op de arbeidsmarkt. En omgedraaid profiteert de emancipatie weer van de economische voorspoed. "Het tij is gunstig", zegt Verstand. "Steeds meer jonge werknemers onderhandelen over arbeidsvoorwaarden, en over voorzieningen om hun werk en privéleven te combineren." Helaas loopt het aantal voorzieningen dat het vrouwen en mannen mogelijk moet maken om arbeid en zorg te combineren (crèches, naschoolse opvang) achter bij de vraag. Irritaties groeien onder kinderloze werknemers over het gedrag van collega's met kinderen die in hun ogen de kantjes eraf lopen, en zelfs "onbetrouwbaar zijn", volgens de pedagoog Peter Cuyvers van de Nederlandse Gezinsraad.

Staatssecretaris Verstand erkent het probleem, maar ze accepteert niet dat werkende moeders 'onbetrouwbaar' worden genoemd. "Dan loopt het bloed me naar het hoofd. Je kunt dat niet zeggen van álle werkende moeders. En werkende vaders nemen ook steeds meer uren zorg op zich."

Verstand wil best wat aan de spanningen op de werkvloer proberen te doen, maar er moet niet te snel naar de overheid moet worden gewezen. "Wat ik bijvoorbeeld zie is dat de cultuur in veel ondernemingen buitengewoon ouderwets is. Ze willen wel graag vrouwen binnen halen, want die zijn nodig, maar ze erkennen niet dat die werknemers behalve een werkleven een privéleven hebben. "

Welke bedrijfstakken zijn ouderwets?

"Die traditionele houding is over de hele linie zichtbaar, maar vooral bij de bedrijfstakken waar van oudsher vooral mannen werken. In veel grote bedrijven zegt de raad van bestuur: 'het moet anders'. Maar het probleem zit bij het middlemanagement. Daar zitten vaak mannen die een traditionele carrière achter de rug hebben. Zij hebben te maken met een werkvloer waar het personeel in toenemende mate verlofvoorzieningen opeist of wil telewerken. Deze groep moet meer energie stoppen in de communicatie met de medewerkers. "Tijdens een bedrijfsbezoek sprak ik een lid van de raad van bestuur van een bank. Hij zei: 'De voorzieningen om leven en werk te combineren worden hier beter'. De vrouwelijke bankemployees die ik daarna sprak, zeiden: 'we weten dat dat de filosofie is van het bedrijf, maar in de praktijk gebeurt het niet'. Vrouwvriendelijkheid moet in de genen van een bedrijf zitten."

Niet alleen chefs hebben moeite met werkende ouders, ook sommige collega's. Uit een recente enquête bleek dat veertig procent van de kinderlozen zegt werk te verrichten dat moeders laten liggen.

"Ik ga ervan uit dat die vrouwen gewoon hun uren maken, anders pikt de werkgever dat natuurlijk niet. De ergernis zit hem in het gebrek aan flexibiliteit bij die moeders. Dat ze ook op drukke werkdagen zeggen: 'Ik móet nu weg, want ik móet die trein halen, want het kinderdagverblijf gaat dicht'. Ik kan me voorstellen dat degenen die zich niet hoeven te haasten voor dat dagverblijf dan zeggen: 'Al het werk komt op ons neer'. Die ergernis heeft ook te maken met de krapte op de arbeidsmarkt. Er moet door te weinig mensen teveel werk worden gedaan. Maar ik moet er niet aan denken dat die vrouwen niet meer zouden werken. Dan zou het nòg erger worden voor de kinderlozen. Dan wordt de werkdruk nog hoger."

En dan is er ook nog staatssecretaris Adelmund (Onderwijs) die ergernissen van veel werkende ouders vergroot door voor meer speling in het lesrooster te pleiten.

"Het onderwijs heeft een tekort aan leerkrachten. Adelmund lost het probleem op en creëert een ander probleem buiten de deur."

En wat doet u ermee?

"We moeten niet alleen vanuit het onderwijs redeneren of vanuit Sociale Zaken. Laten we het schoolgebouw centraal stellen. Hoe kunnen we binnen het schoolgebouw het onderwijs aan laten sluiten op de naschoolse opvang? Hoe is dat eenvoudig te financieren? Dat is niet alleen het probleem van mevrouw Vliegenthart van Welzijn of van mij, maar van vijf departementen."

Leidt de ergernissen tussen kinderlozen en werkende ouders tot een kloof tussen beide groepen, zoals Peter Cuyvers beweerde?

"Dat geloof ik niet. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid voorspelt dat over twintig jaar zeventig procent van de vrouwen werkt - nu is dat ruim vijftig procent. Als de toestroom van vrouwen op de arbeidsmarkt toeneemt - er staan nog 500 duizend potentiële herintreders te wachten - kan het werk over meer mensen worden verdeeld. Voorwaarde voor die toename is dat de openingstijden van scholen en kinderopvang flexibeler zijn. En dat vaders mede aansprakelijk worden gemaakt voor zorgtaken. Dan zitten de werkende moeders minder op hete kolen. Ik denk dat de spanningen op de werkvloer over vijf jaar zijn verdwenen."

Hoe gaat de overheid daarvoor zorgen?

"Het uitgangspunt van de sociale wetgeving om zorg en arbeid te combineren is de gedeelde verantwoordelijkheid. Een derde van de kosten van zorgverlof, kinderopvang en binnenkort ouderschapsverlof, komt voor rekening van de werkgever. De werknemer betaalt een derde en de overheid ook. Deze kabinetsperiode is er 600 miljoen gulden voor kinderopvang uitgetrokken. We stimuleren de doorbetaling van het loon tijdens het ouderschapsverlof. Werkgevers hebben direct economisch belang bij moderne arbeidsverhoudingen. De overheid ondersteunt dat belang, maar ze moeten er zelf ook wat aan doen."

Ouderschapsverlof is een keuze, zeggen veel kinderlozen. Ook hobby's zouden moeten worden gehonoreerd met een verlofregeling.

"Waarom zou je compensatie bieden voor een voorziening die iemand niet nodig heeft? Je zegt als werknemer toch ook niet: 'Ik wil geen ww of wao-premie afdragen want ik ben nooit ziek?' Er zit in sociale verzekeringen altijd een solidariteitsgedachte, ook in ouderschapsverloven.

Kinderlozen moeten, kortom, niet teveel zeuren?

"Als kinderlozen niet solidair zijn, dan hebben de kinderen van nu ook het recht om later te zeggen: dan betaal ik ook niet mee aan jullie aow."

Zie ook:

SCP: groei vooral dankzij vrouwen (9 september 2000)

( a d v e r t e n t i e s )