Oud-president Soeharto van Indonesië verscheen vanmorgen niet op de openingszitting van zijn proces. Het openbaar ministerie deed of zijn neus bloedde en de verdediging mocht uitleggen dat beklaagde ‘ziek' is.

Door onze correspondent DIRK VLASBLOM
JAKARTA, 31 AUG. De Indonesische pers repte de afgelopen dagen van de Sidang Akbar, de Grote Zitting. Voor het eerst in de geschiedenis van de republiek zou een oud-president in de beklaagdenbank zitten. Niet voor een ordinair vergrijp, maar voor corruptie en machtsmisbruik in functie. Soeharto, de ooit almachtige, zou voor het oog van de wereld ter verantwoording worden geroepen voor tenminste iets van zijn wangedrag in de 32 jaar dat hij de baas was.

Voor de gelegenheid werd even afgezien van het beginsel dat iedereen gelijk is voor de wet. Uit veiligheidsoverwegingen en gezien de te verwachten belangstelling van publiek en media besloot de arrondissementsrechtbank van Jakarta-Zuid de zitting te verplaatsen van de rechtszaal naar iets ruimers. De keus viel op de aula van het Ministerie van Landbouw, die in trek is bij de ambtelijke elite voor trouwerijen en anderen representatieve feestjes. Voor alle zekerheid had de ressortcommandant van politie vierhonderd man laten aanrukken en op het grasveldje tussen de ministeriële hoogbouw stonden twee politiehelikopters, ‘voor eventualiteiten'. Buiten de hekken zou worden betoogd, wist men, want er zijn er die Soeharto, de Vader van de Opbouw, nog steeds op handen dragen, en er zijn er ook die de aanklacht tegen hem maar slappe koffie vinden. De sterke arm trad gisteravond aan, want, aldus de commandant ,,het klokje van tijdbommen tikt hoogstens twaalf uur.''

Vanmorgen om tien uur liet de voorzitter van de voor de gelegenheid vijf man sterke rechtbank, Lalu Mariyun, de hamer vallen. ‘Het Proces' was begonnen, maar de makkelijke stoel voor beklaagde was nog leeg. Mariyun richtte zich tot mr. Umbu Lage Lozara, die, ondersteund door zes medeleden van het OM, als openbaar aanklager optreedt. ,,Ik gelast hierbij de officier om beklaagde voor te geleiden.'' Lozara stond op en zei plechtig: ,,Laat beklaagde Soeharto naar voren komen.'' De zaal viel stil, het publiek keek achterom, maar er gebeurde niets. Lozara, zeer rolvast: ,,Wil men even controleren of beklaagde al aanwezig is in het daarvoor ingeruimde vertrek?'' Een rechtbankfunctionaris kwam naar voren en fluisterde de officier iets toe. Daarop richtte deze zich tot de rechtbank: ,,Edelachtbare, ik verneem zojuist dat beklaagde Soeharto tot op heden niet aanwezig is.'' Luid boegeroep van pers en publiek. De officier, onbewogen: ,,Ik kan u mededelen dat het OM op last van de rechtbank de dagvaarding op 25 augustus ten huize van beklaagde heeft overhandigd aan diens rechtskundige adviseurs. Tot zover.''

Toen gebeurde er iets vreemds. De voorzitter vroeg het OM niet waarom het in gebreke was gebleven, maar wendde zich tot een van Soeharto's acht advocaten, Juan Felix Tampubolon: ,,Hoe zit dat?'' De advocaat: ,,De dagvaarding hebben we ontvangen. Wij hebben daarop bij de 23 lijfartsen van Haji Muhammad Soeharto geïnformeerd naar diens gezondheidstoestand. Vanochtend hebben zij onze cliënt medisch onderzocht en vastgesteld dat hij ziek is. Om die reden kan hij deze zitting niet bijwonen. Om aan te tonen dat zijn afwezigheid rechtsgeldige gronden heeft, zal ik de schriftelijke toelichting van de artsen voorlezen.''

Het verhaal van de lijfartsen is niet nieuw: Soeharto heeft vorig jaar twee herseninfarcten gehad, heeft daarbij een hersenbeschadiging opgelopen, zijn geheugen is deels uitgevallen en zijn begrips- en spraakvermogen hebben dusdanig geleden dat hij alleen nog simpele vragen kan beantwoorden. Tampubolon volstond niet met de versie van Soeharto's privé-artsen, hij las ook het rapport voor van het onderzoek dat medici van het universitaire ziekenhuis Cipto Mangunkusumo op last van het OM hebben ingesteld naar Soeharto's gezondheid. De conclusies van dit onafhankelijke team weken nauwelijks af van die der lijfartsen: hersenbeschadiging en hoge bloeddruk, met het risico van een nieuw infarct.

Openbaar aanklager Lozara had geen serieus verweer, maar vroeg om ‘onafhankelijke contra-expertise'. Dat was een voorzet voor de verdediging en Tampubulon herinnerde er dan ook aan dat de gevraagde contra-expertise al voorhanden was. Die had hij immers zelf voorgelezen. Rechter Mariyun schorste tien minuten en besloot toen de zitting voor twee weken te verdagen. Op 14 september zal de rechtbank zowel de lijfartsen als de doktoren van Cipto horen. Die moeten ,,in voor rechtbank en publiek begrijpelijke bewoordingen'' uitleggen hoe ziek Soeharto nu eigenlijk is. Het verzoek van het OM om een nieuw onafhankelijk onderzoek zal de rechtbank in overweging nemen.

De Indonesische strafpleiter Frans Winarta zei na de laatste hamerslag: ,,Niet de verdediging, maar het OM is verantwoordelijk voor beklaagde, want die heeft huisarrest. Het kan hem dwingen ter zitting te verschijnen. Ziek in juridische zin is iemand maar tijdelijk, tenzij hij kinds is of geestelijk gestoord. In dat geval moeten familie en advocaten Soeharto langs privaatrechtelijke weg onder curatele laten stellen. Zolang dat niet het geval is, moet hij komen. Het is nu aan de rechter om aan te tonen dat dit proces geen volslagen farce is.''

( a d v e r t e n t i e s )