Kokospudding, bananenkwark, vla met chocoladebolletjes - in de supermarkt zijn steeds meer toetjes te koop. Nieuw zijn de producten met een gezondheidsclaim. Maar houdt bosvruchtenyoghurt met Lactobacillus GG de darmflora echt in balans?

Door Marcel aan den Brugh

Annelies Huisingh schudt heftig het hoofd. "We beweren heus geen dingen die niet waar zijn", zegt ze. Dus gelooft de marketingmanager van toetjesmaker Mona heilig in het geclaimde effect van yoghurtproduct Vifit. Een dagelijkse portie van ongeveer 200 ml verhoogt de weerstand, vermeldt het 750-ml-pak-met-bosvruchten. Huisingh: "Dat hebben we in uitgebreid onderzoek aangetoond."

Sinds een jaar of vijf staat er in de koelvakken van de supermarkt een nieuw soort toetje: zuivelproducten met probiotica. Probiotica zijn bacteriën die de gezondheid zouden bevorderen. Ze zijn meestal opgezuiverd uit stukjes menselijk darmweefsel of ontlasting en daarna in groten getale verder gekweekt. Probiotica worden verkocht als poeders of capsules, of toegevoegd aan drankjes en toetjes. Zuivelproducenten prijzen ze aan met een gezondheidsclaim. Drink Yakult en je voelt je goed. Biogarde-yoghurt van Almhof brengt je darmflora in balans. Fysiq draagt bij aan een verantwoord cholesterolgehalte. Vifit zuivert het lichaam en verhoogt de weerstand.

Maar wat bedoelen producenten nou met die claims? Wat is dat eigenlijk, een verantwoord cholesterolgehalte? "Nou...ehm...een cholesterolgehalte dat medici verantwoord noemen", zegt Huisingh. Een volgende vraag dan. Vifit, net als Fysiq een toetje van Mona, verhoogt de weerstand. Maar, dat gaat toch niet op voor gezonde mensen? En wat wordt in hemelsnaam bedoeld met die tekst op de zijkant van het pak: "Weerstand heeft u tenslotte nooit teveel." Hui singh twijfelt even. "Op die pakken staat wat wij in uitgebreid onderzoek hebben vastgesteld. Misschien dat mensen daarover twijfelen. Ieder onderzoek roept nou eenmaal nieuwe vragen op."

Yakult, Vifit, Fysiq en Actimel bevatten speciale melkzuurbacteriën en claimen onder andere een positief effect op de darmflora. Maar het is nog onduidelijk of gezonde mensen baat hebben bij het eten van probiotica, meent prof. dr. M. Katan van het Wageningen Centre for Food Sciences. "Het eten van die bacteriën heeft inderdaad effect op de darmflora, maar of je daardoor langer gezond blijft is moeilijk te bewijzen."

Samen met zijn collega Nicole de Roos onderzocht Katan de wetenschappelijke literatuur op mogelijke gezondheidseffecten van probiotica, met name melkzuur- en bifidusbacteriën. De 49 bekeken studies gingen vooral over het effect op diarree, en verder over cholesterol, het afweersysteem, en het risico op kanker. In februari publiceerden Katan en Roos hun resultaten. "De studies waren soms slecht opgezet, zodat je er niet altijd harde conclusies aan mag ontlenen. Resultaten bleken soms tegenstrijdig", aldus Katan. Volgens hem is maar één effect bewezen. De bacterie Lactobacillus GG - in Nederland bevat Vifit deze eencellige - helpt tegen een infectie met het rotavirus. Dit virus veroorzaakt ontstekingen in de darm. Geïnfecteerden, vaak jonge kinderen, kunnen last krijgen van diarree. Ook moeten ze vaak overgeven. Consumptie van Lactobacillus GG ( LGG) helpt tegen diarree. De klachten verdwenen niet na drie dagen, zoals bij de standaardbehandeling, maar al na twee dagen.

Katan vindt dat gezondheidsclaims beter moeten worden geregeld. "Als je als fabrikant van supplementen of voedingsmiddelen suggereert dat iets de gezondheid bevordert, moet dat deugdelijk onderbouwd zijn. Volgens mij hebben mensen oprecht vertrouwen in dergelijke gezondheidsclaims. Het is iets anders dan een aftershaveproducent die zegt dat je zijn parfum moet kopen omdat dan alle meisjes op je af komen."

Ook volgens dr. J. Ruseler-van Embden, immunoloog aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam, heeft LGG positieve effecten. Dat blijkt uit, nog ongepubliceerd, onderzoek bij patiënten met ontstekingsziekten in de dikke darm. Vaak wordt bij die patiënten de dikke darm verwijderd. In het laatste stukje van de dunne darm maken chirurgen dan een zogenoemde pouch, een reservoirtje, dat de functie van de dikke darm deels overneemt. Maar deze patiënten krijgen vaak terugkerende ontstekingen in die pouch. "Je kunt ze goed behandelen met antibiotica, maar de ontstekingen komen weer terug. Soms wel drie tot acht keer per jaar", aldus Ruseler-van Embden. "Omdat je niet voortdurend antibiotica wil blijven geven, hebben we gekeken of LGG tegen het opvlammen van die ontstekingen helpt." Dat deed het. Het aantal antibioticakuren liep terug, naar 1 2 per jaar. "Het is geen wondermiddel, maar als de patiënten één of twee keer per dag 300 ml Vifit eten heeft dat een gunstig effect."

Moet Mona zijn toetjes dan aanprijzen als geneesmiddelen? Gezonde mensen hebben geen aantoonbaar profijt van LGG, maar de bacterie helpt wel tegen infecties met het rotavirus. En ook sommige patiënten zijn erbij gebaat. "Nee, dat gaan we niet doen", zegt Huisingh. "Daar zijn farmaceuten voor. Wij leggen ons toe op zuivel."

Mona mág op zijn toetjes niet eens een geneeskundige claim zetten. De Warenwet verbiedt dat. Ook daar is Katan het niet mee eens. "Als een levensmiddelenfabrikant iets heeft dat echt werkt, mag hij dat in Europa niet zeggen." Ook het maken van toespelingen op dergelijke claims is verboden. Volgens Katan zou er een wettelijke regeling moeten komen die gezondheidsclaims regelt. Die is er nu niet. Wel bestaat sinds 1998 de Gedragscode Gezondheidseffecten. Volgens deze code kunnen bedrijven een nieuw product voorleggen aan het Voedingscentrum in Den Haag dat vervolgens de gezondheidsclaim door een panel van deskundigen laat controleren. De afgelopen twee jaar heeft het Voedingscentrum zeven aanmeldingen binnengekregen. "Een magere oogst", zegt Wieke Wiegersma van het Voedingscentrum. "Maar ja, de regeling is op vrijwillige basis. Bedrijven zeggen dat ze de prikkel missen om nieuwe producten aan te melden." Van de zeven aangemelde producten is er nu één beoordeeld. Positief. Dat is de nieuwe margarine van Unilever, Becel Proactive. De andere zes zijn nog in behandeling. Of er een probioticum bij is wil Wiegersma niet zeggen. Het Voedingscentrum heeft met de bedrijven afgesproken om dat geheim te houden.

( a d v e r t e n t i e s )